Vanaf 1 maart kan wie van een misdrijf wordt verdacht opteren voor de 'guilty plea': een schuldbekentenis in ruil voor strafvermindering. Bedoeling is het werk van rechters te verlichten. Maar advocaten zijn sceptisch.
Fans van Amerikaanse advocatenseries zijn vertrouwd met het concept: de plea bargaining, waarbij aanklager en verdediger een partijtje juridisch boksen tot beide partijen het gevoel hebben dat ze genoeg punten hebben gescoord. Het openbaar ministerie haalt een veroordeling binnen, de beklaagde komt er meestal met een lichtere straf vanaf. Dat principe doet vanaf dinsdag zijn intrede in de Belgische rechtbank.
De 'guilty plea' is onderdeel van Potpourri II, de hervorming van justitie door minister Geens (CD&V). De wet is in het Staatsblad gepubliceerd en treedt vanaf 1 maart in werking. De 'bekende schuld' is enkel mogelijk voor misdrijven waar straffen op staan van minder dan vijf jaar. Voor zedendelicten is ze uitgesloten. De wet komt er om overbevraagde rechters te ontlasten. Als de rechter akkoord gaat met de voorgestelde deal, is een uitgebreid onderzoek en een (duur) proces niet langer nodig. Anders dan bij de minnelijke schikking, waarbij de verdachte het proces 'afkoopt' bij het openbaar ministerie, is er bij de bekende schuld altijd een veroordeling. Die komt ook in het strafregister.
In de praktijk zullen zowel het parket als de beklaagde om een bekende schuld kunnen vragen. Als een akkoord is onderhandeld, krijgen beide partijen nog tien dagen bedenktijd. Dan wordt de deal voorgelegd aan een rechter.
De vraag is, zegt advocaat John Maes, "of deze maatregel haar doel niet voorbijschiet". Hij is strafpleiter en voorzitter van de commissie Strafrecht bij de Orde van Vlaamse Balies. Hij wijst erop dat het nog altijd de rechter is die beslist of de onderhandelde deal doorgaat of niet. "De zaak moet dus eerst grondig bestudeerd worden om zo'n beslissing te kunnen nemen. Ik vraag me af of dat uiteindelijk tijdwinst oplevert. Bovendien kan de rechter alsnog beslissen om het akkoord niet te aanvaarden. Dan volgt er toch een proces, dat even veel tijd vraagt."
Bovendien, zegt Maes, wordt het voor een advocaat moeilijk om een verdachte ervan te overtuigen voor de bekende schuld te kiezen. "Er is geen enkele garantie dat het akkoord tussen parket en jouw cliënt gerespecteerd wordt. Daar sta je dan, met je schuldbekentenis. Je kunt daarna inderdaad voor een andere strategie kiezen. Maar hoe geloofwaardig is die nog? En wat betekent dat voor de relatie tussen cliënt en advocaat - je hebt hem net overtuigd om schuld te bekennen."
Het Angelsaksische principe is de afgelopen jaren in verschillende Europese landen geïntroduceerd, zoals in Duitsland, Frankrijk en Italië. Ook bij ons gebeurt het in de praktijk eigenlijk al: bij verkeersovertredingen bijvoorbeeld. Door het betalen van de boete voorkom je vervolging. De boete wordt dan een schuldbekentenis.
Bedrijfsjuristen zijn vrij tevreden met de maatregel. Volgens zakenkrant L'Echo zullen de meeste misdrijven waarmee bedrijven doorgaans te maken hebben (inbreuken op de milieuwetgeving en sociale wetgeving) immers in aanmerking komen voor een guilty plea. Als de feiten glashelder zijn, betekent een schuldbekentenis een keuze voor de korte pijn. "Wij zijn blij met alle initiatieven die bedrijven meer rechtszekerheid bieden", zegt Lieven Vandoorne van het Instituut voor Bedrijfsjuristen.
SOFIE VANLOMMEL