Er zijn niet veel mensen die kunnen zeggen dat ze rechtstreeks partij waren bij dé twee nieuwsfeiten van eenzelfde dag. Op het moment dat Koen Geens over de opstapregeling voor Duco Sickinghe van Telenet aan het onderhandelen was, kreeg hij het telefoontje met de vraag om de nieuwe minister van Financiën te worden. Hij vervangt Steven Vanackere die moegestreden was in de ACW-saga.
Geens wordt meteen voor de leeuwen gegooid. Samen met minister van Begroting Olivier Chastel werd hij de voorbije dagen vooruitgestuurd om bij de verschillende regeringspartijen af te toetsen hoe het gat van 2,8 miljard euro kan worden dichtgereden. De reden waarom hij over die zware oefening verder geen commentaar kwijt wil.
'Toeval is de rode draad in mijn leven. Er zit geen echt plan achter', zegt Geens. 'Geen enkele van mijn stappen is gepland. Ik werd professor omdat een prof van wie ik het helemaal niet had verwacht mij vroeg om een doctoraat te schrijven. Ik werd advocaat met een vriend uit Kortrijk, en vervolgens in Brussel omdat een collega uit Parijs mij belde met een grote zaak. En toen een andere vriend, Kris Peeters, minister-president werd, was ik plots kabinetschef.'
En nu bent u minister van Financiën in een regering met een vertroebelde sfeer. Didier Reynders vergeleek uw voorzitter woensdag nog met PS'er Philippe Moureaux, die ook niet om een scheldpartij verlegen is.
'Het is begrijpelijk dat een fier man, die zich in zijn ogen ten onrechte aangevallen voelt, publiek reageert. Anderzijds muntte Wouter Beke de voorbije weken absoluut niet uit door stoere verklaringen. Maar op een bepaald ogenblik was zijn emmer vol en hij heeft gereageerd, ook al had hij dat schouwspel niet aangestoken. Hij heeft gereageerd om zijn partij en zijn ministers te verdedigen en beschermen.'
Zal Reynders niet altijd vol rancune zijn tegenover wie 'zijn' stoel op Financiën bezet? Hij vond het onbegrijpelijk dat uw voorganger de belastingontvangsten zo fout had ingeschat.
'Ik geloof niet dat de manier waarop minister Reynders dat aangehaald heeft zo negatief bedoeld was. Maar het kwam wel hard aan omdat Steven al gekwetst was. Bovendien heeft hij zijn werk uitstekend gedaan. Dat de fiscale ontvangsten hoger geraamd waren, was niet zijn fout.'
Maar dit soort conflicten voedt wel de anti-politiek.
'Politiek is geen kinderspel. Wat ik even erg vond was het ontslag van Jo Vandeurzen en Yves Leterme in de Fortis-zaak. Ze waren even onschuldig als Steven nu en ook dat is buiten proportie opgeblazen. Stel u eens voor dat we geen regering hadden gehad tijdens de bankencrisis.'
De N-VA wordt slapend rijk van die conflicten.
'Daar kan ik niet over oordelen, maar wat ik wel zie, is dat het in moeilijke omstandigheden meestal verantwoordelijke mensen zijn die proberen te doen wat moet gebeuren. Als de politici van onze partij, samen met anderen, zich verantwoordelijk gedragen om het land te dienen, vind ik toch dat dat wat respect verdient. Ook van diegenen die om allerlei redenen verkiezen om daar nu niet aan mee te werken. Het kan in een bepaalde visie perfect legitiem zijn om aan het federale België niet meer te willen meewerken, maar dat land doet het al bij al economisch en budgettair niet zo slecht in vergelijking met de buurlanden.'
Uw iets rechtser profiel wordt door sommigen gezien als het CD&V-tegengif tegen N-VA. Is dat uw rol?
'Ik heb in een paar minuten tijd ja gezegd, dan denk je niet na over je rol. Ik wil CD&V helpen met aan te tonen dat er nog een toekomst is voor dit hervormde land. Ik blijf ervan overtuigd dat dat de moeite waard is. Er zit geen belgicist in mij, maar een realist. Ik ben een zeer overtuigde Vlaming, die het zwaartepunt verder naar Vlaanderen wil zien verschuiven, maar het is niet zo dat men dan ook geen goede Belg of Europeaan kan zijn.'
Uw advocatenkantoor Eubelius is een van de grootste van het land en heeft een hand gehad in talloze grote zaken. Vormt dat geen probleem voor een minister van Financiën?
'Ik probeer meestal in het professionele milieu waarin ik werk, actief te blijven en de activiteiten te combineren. Maar dit keer heb ik veel moeten loslaten en dat heeft pijn gedaan. Ik ben geen vennoot meer van het kantoor dat ik in 1994 ben begonnen. De week van het ontslag van Steven is het allemaal heel snel gegaan. Ik legde dinsdagavond de eed af voor de koning voor ik het goed en wel besefte. Op vrijdagavond hebben we met de oudste vennoten een glas cava gedronken en alles nog eens goed op een rijtje gezet. We moesten vaststellen dat een aantal mensen de dingen niet uit elkaar kon houden. Gaat Eubelius niet bevoordeeld worden in zaken tegen de fiscus of gaat de minister zijn kantoor geen extra zaken geven? Daarom heb ik de band doorgeknipt en ben ik helemaal teruggetreden als vennoot. Dat was emotioneel moeilijk.'
En financieel?
'Uiteraard verdient iedereen graag zijn brood. Ik heb in mijn leven mijn beslissingen nooit laten leiden door het financiële. In de beginjaren van ons huwelijk verdiende mijn vrouw beduidend meer dan ik en ik vond dat heel leuk. De gouden regel bij Eubelius en thuis is dat er nooit over geld wordt gepraat en tot nog toe is dat aardig gelukt.'
Toch zullen de mensen vragen blijven hebben als bijvoorbeeld uw voormalige vennoot Raf Verstraeten een of andere vermeende fraudeur verdedigt?
'Dat zal niet blijven duren, dat verzacht. Je denkt toch niet dat de minister van Financiën zich ook maar met één concreet dossier bemoeit. Een mens, tenzij hij 25 jaar is, is geen onbeschreven blad. Ik heb dus op 55 jaar een professioneel verleden. Ik had mij graag laten screenen voor een besloten parlementscommissie voor de eedaflegging, zoals dat gebeurt voor Amerikaanse ministers of Europese commissarissen. Maar dat stukje van het regeerakkoord is nog niet uitgevoerd.'
De erfenis van uw voorganger op Financiën oogt toch wat magertjes, niet?
'Het is een heel moeilijke periode geweest, maar het kabinet heeft veel werk verzet. De financieringswet die we samen met Servais (Verherstraeten, red.) voorbereiden, staat al redelijk ver. Steven heeft ook - vaak onzichtbaar - een gigantische hoop werk in Europa verricht. We hebben een uitstekende reputatie bij Ecofin omdat hij een van de briljante ministers was.'
Maar de fiscaliteit interesseerde hem toch minder. Hij kreeg zowel van links als van rechts het verwijt dat hij de fiscale dossiers niet genoeg vastpakte.
'Steven heeft de trein voor de fiscale vereenvoudiging op de sporen gezet. Het doel is dat er tegen de volgende legislatuur een blauwdruk klaarligt die echt bruikbaar is. Er is ook een lijst van wel honderd kleinere puntjes die op stapel staan. En wat de administratie zelf betreft, heb ik begrepen dat de hervorming er gestaag maar zeker komt, in overleg met de vakbonden.'
Er komt een nieuw rondje fiscale amnestie. Een goed idee?
'De regering heeft dat bij de laatste begrotingsopmaak beslist. Dat is en blijft een moeilijke zaak. Een regularisatie - ik gebruik dat andere lelijke woord niet - blijft moeilijk voor al wie altijd correct zijn belastingen heeft betaald. Maar aan de andere kant kunnen we de opbrengst goed gebruiken en alle geld dat terugvloeit naar investeringen in ons land is welkom. Moreel kan ik er onder die voorwaarden vrede mee nemen. Maar als je het doet, moet je wel consequent zijn. Dan moet je juridische zekerheid bieden dat wie het gebruikt, niet meer vervolgd wordt. Wie A zegt moet B zeggen.'
Als we over rechtvaardige fiscaliteit praten, hebben we het onvermijdelijk over die vermaledijde notionele interestaftrek. Is die wel rechtvaardig?
'Dat is een hele moeilijke discussie. Maar je kunt een particulier en een kleine lokale onderneming nu eenmaal niet vergelijken met een multinational. Die laatste beweegt, past zich constant aan. Ze verschaffen tewerkstelling en ook al doen ze dat niet, dan doen ze het toch onrechtstreeks. Ze hebben rekeningen bij de banken hier, doen een beroep op de adviessector, enzovoort. Anderzijds begrijp ik heel goed de emotie van een bedrijfsleider van een kmo die vindt dat de multinational te weinig belasting betaalt. Maar vergeet ook niet dat de fiscale maatregelen niet de hele tijd aangepast kunnen worden. Stabiliteit in het belastingsysteem is voor de meeste bedrijven nog altijd het allerbelangrijkste.'
'Fiscaal vereenvoudigen is hoe dan ook moeilijk. Zo zal een verlaging van het tarief voor een onderneming of een burger, die gepaard gaat met het afschaffen van de vele aftrekmogelijkheden, niet noodzakelijk gelukkig maken. Sommigen zijn beter af met het amalgaam aan aftrekken. We moeten vereenvoudigen, maar er zullen altijd mensen gevonden worden die goede maatregelen aanvallen omdat ze er persoonlijk door getroffen worden. We zijn allemaal conservatief op onze manier.'
U zei op La Première (RTBF) dat u de Arco-coöperanten als spaarders beschouwt. Ze hebben dus recht op een of andere vorm van waarborg, ook al beslist de Raad van State anders?
'Toen men mij vroeg of er een plan B was, heb ik gezegd dat ik daar geen weet van heb, maar dat we nadenken. Het is nu aan de Raad van State om te beslissen, en dan lever je geen verdere commentaar'.
Die waarborgregeling is volgens eurocommissaris Karel De Gucht tot stand gekomen na 'chantage'. U was erbij de nacht dat Dexia de eerste keer gered werd.
'Het woord chantage, daar hou ik niet van. Ik heb die nacht inderdaad fysiek meegemaakt. Ik stond als kabinetschef Steven Vanackere bij die toen Kris Peeters verving die in Japan was.'
Bent u zinnens om u verkiesbaar te stellen in 2014?
'Ik heb altijd een bijzondere interesse gehad voor de politiek en ben al van jongs af een overtuigd CD&V'er. Maar of ik op een lijst ga staan, daar heb ik echt nog niet over nagedacht. Zelfs met Kris Peeters of Wouter Beke heb ik daarover nog geen halve zin gewisseld.'
'Ik heb het al gezegd, mijn leven is aan elkaar geregen van toevalligheden. Of zoals gezegd wordt in Alice in Wonderland: 'If you don't know where you're going, any road will get you there.'
Christof Vanschoubroek