Dit weekend lieten de gedetineerden in Merksplas een kaarsje branden voor "wie niet deelt in het licht van Kerstmis". Al horen ze daar zelf ook een beetje bij. Want de lampjes op de binnenkoer ten spijt: de kroketten smaken thuis toch beter.
De dames en heren die bezoekers inschrijven en hen door de metaaldetector loodsen bedoelen het vast goed: boven het onthaal van de penitentiaire instelling in Merksplas hebben ze een krans met kerstlichtjes gehangen. Maar net door het contrast met de gezellige lampjes oogt de tweehonderd jaar oude gevangenis zo mogelijk nog troostelozer, nog deprimerender. Kerstmis vier je hier niet voor je plezier. Het hoort er natuurlijk bij voor de 407 gedetineerden en geïnterneerden hier en hun 9.600 lotgenoten elders in het land. En al zitten ze er allemaal voor een reden opgesloten, toch probeert het gevangenispersoneel het hen net iets aangenamer te maken tijdens deze eindejaarsperiode. "Een periode waarin familie erg belangrijk is, waardoor het dus extra moeilijk is voor wie hier verblijft", weet gevangenisdirecteur Frank Schoeters. "Dat echte gemis kunnen we niet wegnemen, maar we proberen toch een pleister op de wonde te leggen."
Op de binnenkoer hangt kerstverlichting en op elke afdeling staat er een kerstboom. In de kapel staat er meer dan één. Met ook nog eens een kerststal erbij is het eigenlijk best gezellig - tenminste als je de drie bewakers onder de sobere glasramen negeert. Zaterdagochtend iets voor halftien komt een dertigtal gedetineerden er naar de kerstviering. Er zijn ook acht vrijwilligers van buiten de gevangenis, die samen met enkele gevangenen het koor vormen. Normaal zijn er per viering maar vier vrijwilligers welkom, maar met kerst wordt een uitzondering gemaakt. Ze zingen en bidden samen. Voor wie in onmin leeft, voor wie gebukt gaat onder oorlog, voor wie niet deelt in het licht van Kerstmis. In het Nederlands, het Frans en het Engels. Het A4'tje met een tekst uit het evangelie volgens Lucas is ook in het Spaans, Russisch, Roemeens, Kroatisch en Sloveens vertaald.
Pommes duchesse
Achter de uniforme rode sweaters, kaki hemden en grijze jassen ook het zwarte kostuum van minister van Justitie Koen Geens (CD&V). Tijdens de kerstperiode bezoekt hij ieder jaar een gevangenis - "om de mensen die er verblijven te tonen dat de overheid hen niet vergeet". Zodra ze de gelegenheid hebben, komen alle gedetineerden de minister de hand schudden, de vrede wensen. Ook Vincent*, die als koster de aalmoezenier bij de vieringen bijstaat. Hij is 24 jaar en zit sedert april vast in Merksplas. Hij heeft onder meer brandstichting, poging tot doodslag en verschillende drugsfeiten op zijn kerfstok. "Dit is niet mijn eerste detentie, maar het wordt wel de eerste keer dat ik vastzit tijdens kerst", vertelt hij. "Voor kerstavond maakt dat niet zo'n verschil, want dan was ik toch zelden thuis: ik werkte in de horeca. Maar op kerstdag ging ik altijd eten bij mijn moeder, met mijn broers erbij. Mijn ma was dan al van een dag op voorhand bezig met koken. Drie of vier gangen, met als hoofdgerecht meestal kalkoen en kroketjes of pommes duchesse. Ik krijg al honger nu ik erover spreek (lacht). Geen idee wat ik hier voorgeschoteld zal krijgen. Met Sinterklaas was er lekkere ijstaart, dus ik leef op goede hoop. Alcohol? Misschien een tafelbiertje van 1 of 2 procent, daar moeten we het mee stellen. Zat worden we daar niet van, hé (lacht)." Cadeautjes geven de gedetineerden elkaar niet. "Op onze afdeling hebben we wel een kaartje en een tas gekregen. We hebben ook zelf kerstkaartjes gemaakt en koekjes gebakken - kwestie van een beetje in de sfeer te raken. In de bezoekersruimte is er voor een keertje ook warme chocomelk te krijgen." Drie keer per week komt Vincents moeder langs. "Ze doet veel moeite voor me. Toen ik jarig was, had ze zelfs zeven kaartjes mee. Onlangs zat ze hier met glinsters op haar gezicht: ze had thuis net de kerstboom versierd. (lacht) Eigenlijk denk ik dat zij het tijdens deze periode moeilijker heeft dan ik. Ik heb vrede genomen met mijn situatie en probeer er hier het beste van te maken, vanaf dag één. Mijn hoop is om volgende zomer vrij te komen. Dan zoek ik een job in de horeca of leer ik tatoeëren. En dan kan ik op kerstdag de voetjes onder tafel schuiven bij mijn moeder thuis."
*Vincent is een fictieve naam
gedetineerde vincent - BRECHT HERMAN