Dames en Heren,

Wie Justitie wil omvormen tot een efficiënte en performante organisatie moet op meerdere assen tegelijkertijd inzetten. Een reeks dringende maatregelen die daartoe leiden hebben we opgenomen in de PP-wetten die een uitvoering zijn van het Justitieplan. Daarnaast bevatten de nieuwe wetboeken die nu één voor één ter stemming aan het parlement worden voorgelegd, belangrijke elementen voor een meer performante Justitie. Ook een aanpassing van het personeelsbeleid binnen Justitie en de rechterlijke orde – u mag niet vergeten dat de personeelskost veruit de grootste deel van het budget Justitie uitmaakt – is een belangrijke hefboom. Een modernisering van de infrastructuur, de gebouwen, maar ook de noodzakelijke digitale infrastructuur, data center, bekabeling, pc's, enz., kortom de hardware, is een belangrijk onderdeel van een moderniseringsaanpak. Bovendien zijn al deze moderniseringsthema's sterk en complex met elkaar verweven. Dat maakt het niet eenvoudig om de moderniseringspuzzel te leggen.

Je n’ai sciemment pas nommé un thème dans cette modernisation : la numérisation invisible, le software (le hardware est en fait l’infrastructure, comme l’électricité et la téléphonie). Le software, pour beaucoup l’instrument évident pour engager la Justice dans le 21e siècle et la transformer en une organisation efficiente et performante. Bien que tout le monde ne soit pas d’accord là-dessus, on n’y est pas parvenu au cours des deux décennies écoulées. Il doit donc s’agir d’un défi ou d’une mission plus complexe qu’on ne le pense généralement. Dans les pays qui nous entourent, la Justice n’est pas non plus un précurseur en matière de numérisation. Le problème n’est pas exclusivement belge. Il existe différentes raisons pour lesquelles la Justice se révèle être un domaine difficile pour la numérisation :

- la confusion terminologique entre juristes et informaticiens, des ingénieurs donc, en est une : le mot « procès » (NDT : of bedoel je « processus » ?) revêt un tout autre contenu pour un juriste ; pour les ingénieurs, tout se termine en choix entre 1 et 0 ; pour les juristes, de nombreuses interprétations et lectures d’un texte sont possibles, etc.

- het feit dat de werkprocedures in de wet vastgelegd zijn, maakt dat een nieuwe technische mogelijkheid niet onmiddellijk opgepikt wordt. Een andere reden. Als de wet zegt "per gewone brief" of "per aangetekende brief" of "met een gerechtsbrief", dan moet die wet eerst aangepast worden alvorens men een digitale verzending die meer garanties biedt, zal gebruiken. Uit vrees voor procedurefouten. We hebben en zullen daar nog vele wetsaanpassingen voor doen. Dit is een fenomeen dat men veel minder tot niet kent in andere omgevingen zoals bv de medische of economische wereld. Zolang een procedure voor het Grondwettelijk Hof hangt omtrent de vraag of een aangehoudene per videoconferentie voor de raadkamer kan verschijnen is het om juridische redenen en niet om technische redenen niet mogelijk om dat in de praktijk toe te passen.

De lijst van specifieke oorzaken waarom Justitie een moeilijk te digitaliseren omgeving is, is niet zozeer gelegen aan de technologie want de noodzakelijke technologie bestaat al jaren - we hebben geen nood aan rocketscience voor de digitalisering van justitie - . Ze is er al langer, wat ik al aangaf en het is niet mijn bedoeling exhaustief te zijn maar één van de belangrijkste redenen is de noodzaak om dit als een ketenprobleem te bekijken en ook zo aan te pakken. Vanuit zijn natuur zijn de procedures van justitie procedures met verschillende actoren in één lange keten: rechtsonderhorige, advocaat, gerechtsdeurwaarder, griffie, parketsecretariaat, magistraten van zetel en openbaar ministerie, en zo kunnen we nog wel wat doorgaan. De procedures, de samenwerking, de communicatie loopt heen en weer door deze keten. En deze keten, als we hem digitaliseren, zal zo digitaal zijn als zijn zwakste schakel. Als we kijken naar het onderwerp van vandaag, dan heeft het geen zin dat de advocatuur wel digitaal conclusies kan verzenden, maar de griffies deze niet kunnen ontvangen en ze verder digitaal verwerken. Omgekeerd heeft het geen zin dat we digitale opgeslagen vonnissen en arresten hebben als ze niet digitaal naar de bestemmelingen kunnen verzonden worden en daar digitaal gebruikt in een digitaal dossier. Om onze digitale strafdossiers digitaal te laten raadplegen heeft de advocatuur wel een digitale infrastructuur nodig die de onderzoeksrechters kan garanderen dat wie raadpleegt wel degelijk advocaat is en advocaat is in dat dossier, enz.

La chaîne de la Justice se composait de pas mal de maillons faibles, reconnaissons-le ensemble. Qui était finalement le maillon le plus faible est une question peu pertinente pour qui a le regard orienté vers l’avenir. C’est la raison pour laquelle, par facilité, je dis que c’était l’organisation interne de la Justice ; nous sommes alors débarrassés de cette question de peu d’importance. Bien plus importante est la question suivante : comment renforçons-nous l’ensemble de la chaîne et la relions-nous ? Ou : avec quelle approche stratégique agissons-nous sur elle ? Ce n’est possible que si tous les partenaires dans la chaîne assument leur responsabilité et font le nécessaire pour renforcer leur propre maillon et mettre en place la connexion avec les autres. Ce sont les 2 étapes importantes qui sont accomplies aujourd’hui. Le barreau renforce aujourd’hui de manière spectaculaire son propre maillon en mettant en place une plateforme centrale et fiable pour ses membres. Et nous accomplissons également la deuxième étape aujourd’hui, à savoir établir le pont entre la plateforme centrale du barreau et celle de la Justice.

Et je félicite en cette occasion les deux associations des barreaux pour la réalisation d’un projet qui, bien que l’ambition eût existé pendant deux décennies, a vu le jour avec difficulté. Maintenant, il est devenu un fait. Je félicité également mes services pour la réalisation de la connexion, car mon service d’encadrement ICT a dû lui aussi poursuivre le développer davantage sa plateforme interne et réaliser la connexion en collaboration avec les associations des barreaux. C’est que j’avais en vue quand, il y a un an d’ici, j’ai négocié et signé un protocole d’accord entre les professions juridiques, le SPF Justice et moi-même en tant que Ministre de la Justice. Le danger avec de beaux protocoles d’accord est qu’ils restent bloqués sur de beaux mots et de belles intentions. Ce n’est assurément pas le cas de celui-ci. Grâce à la motivation de tous les partenaires, les objectifs ambitieux deviennent réalité. Cela correspond à l’approche que j’aime : formuler une vision et transformer aussi vite que possible les mots en actes.

De creatie van dit platform en de verbinding leggen met het platform van Justitie en alsook met de andere juridische beroepen en de actoren ook buiten Justitie, is een fundamentele noodzakelijke stap om vele andere concrete toepassingen mogelijk te maken. We zijn hiermee in een andere digitale omgeving terechtgekomen die op kortere tijd veel meer mogelijk maakt. Het digitaal neerleggen van conclusies kan na een mooie opstart, nu een verdere boost krijgen want het kan nu nog veel gemakkelijker. Het sneller en digitaal verzenden van vonnissen en andere documenten vanuit de griffies en parketsecretariaten naar de advocatuur kan nu op gang komen en nog in deze legislatuur tot een digitale omslag leiden. Ik hoop dat nog voor de zomer het daartoe aangepaste wettelijke kader wordt gestemd. Digitale, van op afstand raadpleegbare dossiers worden een realiteit: het REGSOL platform met de centrale digitale faillissementsdossiers dat ook succesvol door de advocatuur werd opgezet en sedert 1 april van dit jaar operationeel is, is daar 1 voorbeeld van. Dit is geen belofte meer, het is realiteit en een voorbeeld voor wat in de komende maanden en 2 jaar nog zal volgen.

Er blijven uiteraard nog uitdagingen voor de digitalisering van Justitie. Digitalisering rolt in golven over de samenleving. Vandaag verwerken we, met wat vertraging ten opzicht van andere sectoren in de samenleving, de golf die de omslag - en daardoor efficiëntiewinst- , van een papieren omgeving naar een digitale omgeving teweegbrengt. Effiëntiewinsten in werking van een organisatie in de grootorde van 25 tot 50 % zijn daarbij niet abnormaal. Dat geldt voor justitie, dat geldt voor de advocatuur. Dat betekent een belangrijke sprong voorwaarts voor wie er gebruik van maakt, dat kan pijn doen aan wie het negeert of enkel leefde van de inefficiëntie van de oude wereld. Het is belangrijk dit te beseffen omdat, gezien de achterstand die werd opgelopen, deze golf nu heel snel over ons heen komt, in een tijdsbestek van maximum 2 à 3 jaar. De balieverenigingen hebben hun werk gedaan en blijven dit doen, daar ben ik van overtuigd. Het is nu belangrijk dat de individuele advocaat ook voluit meegaat. Ik roep dan ook iedereen op om alle achterhoedediscussies achterwege te laten en volop in te pikken op de geboden opportuniteiten. Ik heb dit snelle inpikken op de geboden vernieuwingen zien gebeuren bij de gerechtsdeurwaarders en de notarissen, ik zie niet in waarom de niet zo zou zijn bij de advocaten nu dankzij de inspanning van de balieverenigingen deze kans eindelijk wordt geboden. Het is sedert de lancering van Phenix ( durf ik daar nog over spreken ), dat iedereen hierop wacht. De inschrijvingscijfers voor opleiding en de vele aanvragen van de advocatenkaart stemmen mij zeer hoopvol.

Het is belangrijk dat we deze golf van digitale administratie samen zo snel mogelijk verwerken en tot een realiteit maken omdat we weten dat de volgende digitaliseringsgolf, die van BIG DATA en ARTIFICIELE INTELLIGENTIE er aan komt. De impact van deze digitaliseringsgolf is nog niet altijd niet helemaal duidelijk maar dat hij een belangrijke impact in de samenleving en dus ook op Justitie zal hebben, daar twijfelt niemand nog aan. Opnieuw is de uitdaging: hoe kunnen we door verstandig te anticiperen deze evolutie tot een voordeel voor Justitie in de hele brede zin maken. Ik stel vast dat anders dan bij deze eerste golf, nu wel anticipatief gereageerd wordt. Het zijn uitdagingen waarvan de concrete antwoorden tussen de 5 à 10 jaar van vandaag gemeen goed moeten zijn. Dat is lang en kort tegelijkertijd. Daarom dat de inhaalbeweging in het verwerken van de eerste golf - van een papieren omgeving naar een digitale omgeving - overigens een noodzakelijke stap voor de realisatie van projecten inzake BIG DATA en AI -, zo snel mogelijk afgewerkt moet worden. De wet van de afnemende voorsprong helpt ons als we snelheid maken.

Ik sluit af met te herhalen dat dit een belangrijk moment is:

- het toont aan dat samenwerking in een protocol dat meer is dan woorden, werkt

- het opent de poort naar vele zeer concrete resultaten in de komende 2 jaar

- het toont de dynamiek van de samenwerking tussen de balieverenigingen

- het biedt de kans aan de advocatuur en de rechterlijke orde om de efficiëntiewinsten te boeken waarnaar zij zo lang uitkijken

Ik eindig met de herhaling van mijn oprechte felicitaties voor de bestuurders van de balieverenigingen die de moed en doorzettingsvermogen gehad hebben om dit baanbrekende project daadwerkelijk te realiseren. Zijzelf en hun opvolgers zullen, naarmate de tijd vestrijkt, steeds meer het belang van deze stap inzien. Zoals ik trouwens.

Ik dank tot slot mijn stafdienst ICT en de hele FOD, - want ook hiervoor dienden wetten en uitvoeringsbesluiten aangepast te worden- , voor hun loyale en intensieve medewerking.