Koen Geens Federaal volksvertegenwoordiger

België heeft een imagoprobleem. Recent nog werden in De Standaard bijdragen gepubliceerd die erg gelaten waren. Jäger noemde op zaterdag 13 november België een erg succesvolle ‘failed state’; Reynebeau sprak op 16 november van een verdampende staat, en een implosie van haar centrum. Het land houdt zich straks 200 jaar staande, en beide auteurs geven het land in al hun ironie serieuze overlevingskansen. Maar de manier waarop ze dat doen kan slechts diegenen troosten die overleven gemakkelijker vinden dan leven. Dat kan zelfs nog juist zijn, het is in elk geval weinig glorieus.

‘Reset’ heet het rijkelijk gestoffeerde boek van Mark Elchardus (Ertsberg, 2021, 606pp.). De socioloog legt uit hoe belangrijk het behoren tot een gemeenschap is voor het welzijn van de mens. Elchardus wil aantonen hoezeer het gemeenschapsdenken verwaarloosd is geworden door het neo-liberalisme dat in de periode 1989-2007 hoogtij vierde. Dat de globalisering ons is overkomen, lijdt geen twijfel. China en het Oostblok openden zich onverwacht en gelijktijdig. Daardoor brak een ongekende periode van nieuwe welvaart aan, dat was het makkelijk deel (hoewel). Maar ook van individualisme, en daar waren we niet op voorbereid.

1971. Op school: de veroveringstocht van onze contreien door Caesar (‘De bello Gallico’). Op de radio: Ierland, het Midden Oosten of Vietnam. Terreurdreigingen alom trouwens: Baader Meinhof in Duitsland, de Rode Brigades in Italië, de Palestijnse vliegtuigkapers.

Het toneel dat onze klimaatministers opvoeren is een beetje pijnlijk, en dat is een understatement. Wie in Glasgow zou zijn geïnteresseerd aan hun onderlinge verdeeldheid? België heeft in de wereld een heel bescheiden rol te spelen. Er was een tijd dat ons land niettemin een sterke internationale reputatie had, en als bemiddelaar en tussenpersoon geweldige diensten presteerde voor de internationale gemeenschap: het Internationaal Monetair Fonds, de NAVO, de EEG, de EGKS, de EU, steeds lagen Belgen zoals Gutt, Spaak, Martens en Dehaene mee aan de oorsprong.

Er zitten kilo’s keien in onze schoenen en onze magen zijn gevuld met bakstenen. Zo lijkt het wel als je het toneel van de mondiale, Europese, Belgische en Vlaamse politiek aanschouwt. Die loden schoenen en volle magen verlammen ons. Het is zoals 90 minuten voetbal waarbij ‘het leer’ niet uit de middencirkel raakt.

Hebt u ooit in Napels met de auto gereden? Ik wel, veertig jaar geleden, ik weet niet hoe het er vandaag aan toegaat. Ik reed ook in Oslo en Stockholm. Wie vreedzaam en voorzichtig rondreed in Napels, en niet voortdurend toeterde, kwam geen meter verder, en was een gevaar voor zichzelf en de anderen. In Stockholm of Oslo zie je weinig agressief gedrag in het verkeer, en een schuinsmarcheerder wordt onmiddellijk sociaal gepenaliseerd.

Sedert altijd loopt Belgïë zijn begrotingsdeficit achterna. Voor iemand die sedert 1973 volgt, verandert er weinig. We doen aan deficit spending. Dat wil zeggen: we maken elk jaar een begroting in on-evenwicht. We doen dat om het onevenwicht in de sociale zekerheid (de pensioenen, de gezondheidszorg…) op te vangen, of om eerst de kosten van de crisis te betalen en dan de groei te kunnen aanmoedigen, of in het allerbeste geval, enkel om de rentelasten van het verleden te kunnen delgen en de investeringen van de toekomst te kunnen doen.

Is there something rotten in the State of Denmark? Het is de vraag die opwelt als men deze dagen de tweets van sommige partijvoorzitters en ministers van de federale regering leest. Men valt elkaar wederzijds aan met een vinnigheid die op zijn minst verrassend is. De voorzitter van de grootste partij in de regering, de partij van de premier en meer nog die van zijn zusterpartij laten zich op Twitter in scherpte niet onbetuigd.

Als oud worden een opgave is, dan kan je er toch een gave van maken. Dat tonen sommige van mijn lang gepensioneerde leermeesters en hun partners: zij zijn zeer mooi ouder geworden. U raadt het, zoveel jaren later zijn zij mijn vrienden geworden. Ze hebben vrede met zichzelf en met de ander, en het is heerlijk in hun gezelschap te vertoeven. Dat mocht ik de voorbije weken tijdens drie ontroerende post corona ontmoetingen eindelijk opnieuw ondervinden.

Mijn grootmoeder waarschuwde mij al in 1970 voor het 'gele gevaar'. Het rode boekje herinnert u zich: “de vrede komt uit de loop van een geweer”. In China is een klein decennium geleden een leider opgestaan met trekjes die sterk doen denken aan de voormalige Grote Roerganger. Die leider staat aan het hoofd van een volk van 1,5 miljard mensen die zich vooralsnog laten disciplineren, en hij vermengt het toppunt van autocratie met een imperialistisch exportkapitalisme. Terwijl hij ons volle containers met goedkoop lekkers aanlevert, neemt hij Hong Kong in, bedreigt hij Taiwan en heerst hij over Eurazië. Hij zegt lak te hebben aan de mensenrechten, en zit aan tafel met Rusland, India en Turkije alsof het bondgenoten zijn. In de Afrikaanse wouden spreekt men beter Chinees dan Engels of Frans.

In mijn retorica viel Saigon, en moesten de laatste VS-militairen en burgers vluchten uit Vietnam. Enkele jaren later, in mijn laatste jaar universiteit (1979-‘80) vielen de Russen Afghanistan binnen.

Het leek bij momenten bijna zondig om achter het stuur te kruipen en ons als vanouds te hervinden in het mooiste wat ons continent te bieden heeft. Maar zou iemand een covid-bewuste Amerikaan lastig vallen omdat hij, home sick, toch maar Road 66 neemt, en bijna de tranen in de ogen krijgt als hij voor de zoveelste keer de Grand Canyon in de verte vermoedt?