“Ons fiscaal systeem is een koterij geworden met een heleboel duiventillen.”

op 26 oktober 2013 02:00 Interview in Het Nieuwsblad

Minister van Financiën Koen Geens droomt van een grote fiscale hervorming. Een die het hele systeem van duiventillen vereenvoudigt, maar dat ook de loonlasten gevoelig verlaagt. Tegen 2018 wil hij de achterstand op de buurlanden weggewerkt hebben.
Zeggen dat hij straks de federale CD&V-lijst trekt, dat wil Koen Geens niet. Nochtans is het een uitgemaakte zaak. Het typeert de minister van Financiën. Hij is en blijft een voorzichtige technocraat die slechts met mondjesmaat communiceert. Zij het (nog altijd) een man met humor.
Zichzelf omschrijft hij, na lectuur van Steven Vanackeres boek in de politiek, als een 'berouwvolle zondaar'. Met de glimlach. 'Dat berouw maakt het voor anderen en mezelf wat verteerbaarder.'

Geens mag dan onduidelijk zijn over zijn politieke toekomst, hij heeft wel meningen over wat na de verkiezingen moet gebeuren. Over de fiscale
hervorming bijvoorbeeld. Hij hoopt op een verlaging van de loonkost door een verschuiving naar taksen op consumptie, vermogen en milieu.

U heeft net een mini-fiscale hervorming achter de rug, met de afschaffing van een aantal belastingen. Maar we mogen toch zeggen dat dit niet volstaat?
'Zeker, dit is niet dé grote fiscale hervorming. Dat hebben we ook nooit beloofd. Dit gaat over een aantal vereenvoudigingen die geen geld kosten. Daar zit muziek in voor de gewone consumenten en ondernemingen. We vereenvoudigen bijvoorbeeld de btw-beslommeringen voor bedrijven. Of als ik een vriend mijn levensverzekering gun, betaalt mijn familie de successierechten. We zorgen er ook voor dat fiscaal aftrekbare giften aan een aantal instellingen makkelijker verlopen. Het toont aan dat de overheid beseft dat ze de mensen soms hinder berokkenen.'

Sommigen noemen dat pestbelastingen. 
Goh, ik zou dat woord niet gebruiken. Maar het waren wel onhandige maatregelen. De volgende regering zal op die ingeslagen weg verder moeten gaan. Ons fiscaal systeem is een koterij geworden met een heleboel duiventillen. Maar iedereen, van N-VA tot PS, is er ondertussen van overtuigd dat die fiscale hervorming de eerste prioriteit moet worden voor de komende legislatuur.'

Iedereen wil inderdaad de lasten verlagen, maar hoe doe je dat? Daar is heel wat minder eensgezindheid over?
(glimlacht) 'Dat is maar goed ook, anders zou het te makkelijk zijn. Hoe dan ook is er niet veel marge om de uitgaven te verlagen. We kunnen de
overheid nog wat afslanken, zeker en vast, of de sociale zekerheid doeltreffender maken. Maar gezien de vergrijzing mag je geen mirakels verwachten wat pakweg pensioenen of volksgezondheid betreft. Je kunt ook niet zomaar snijden op gevoelige departementen als Binnenlandse Zaken, Asiel en Migratie, Justitie of Defensie. Zeker Pieter De Crem heeft zich maximaal ingespannen.'

En dus moeten de belastingen omhoog?
'Dat hoeft niet dramatisch te zijn, indien de lasten op arbeid gevoelig dalen. Niemand in Europa int minder accijnzen dan wij. En misschien is dat geen sympathieke suggestie, maar er zijn wel mogelijkheden. Ook wat de btw betreft is ons gemiddelde tarief - 10,5 procent - heel gemiddeld. Ik zie niet goed hoe we met een vermogensbelasting aan de slag kunnen, maar we kunnen wel vermogenswinsten belasten. Er is ook ruimte om consumptie en milieu extra te belasten. Daar gaan ook veel grotere bedragen om.'

Straks wordt u de man die de belastingen verhoogt, en dat is een weinig sympathiek beeld voor een politicus.
'Ja, maar de post van minister van Financiën is niet de beste om populariteit te oogsten. Dat is niet erg, iemand moet het doen en ik doe het  graag. We besparen maximaal, maar daar zijn grenzen aan. En hogere accijnzen en  btw krijg je wel verkocht aan de bevolking als je met de opbrengst daarvan de  lasten significant verlaagt. Doe je dat niet, dan is er inderdaad geen  draagvlak voor.'

Kunnen jullie voor de verkiezingen nog iets doen?
'Tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren. Dat wordt moeilijk. Niet omdat ons weinig tijd rest, wel omdat het politiek zo ingewikkeld ligt. Als we de btw en de accijnzen verhogen, ligt dat moeilijk voor de linkse partijen. Vermogen belasten is ook een moeilijke, want dan krijg je de rechtse partijen tegen. Die zijn eigenlijk tegen elke belastingverhoging, ook die op consumptie. En daartussen zitten wij, de constructieven die de redelijkheid gaande houden.' (glimlacht)

U zult toch nog iets móéten doen? De gesprekken over het economische herstel zijn nog altijd aan de gang en Kris Peeters heeft daar hoog op ingezet.
'Ja, maar elke regering heeft al grote inspanningen geleverd. Vlaanderen maakt 166 miljoen per jaar vrij. En voor 2014 hebben wij met de federale regering al voor 1,1 miljard relancemaatregelen genomen, waarvan 400 miljoen lineaire lastenverlaging. Op een beschikbaar budget van 25 miljard is dat een enorm bedrag. Je kunt dat niet zomaar onder de mat vegen. Maar we hebben niet het budget om nu bijvoorbeeld een extra miljard vrij te maken voor 2014. Als we de begroting niet op koers krijgen, komen we in de problemen met Europa. Het is lastig genoeg om in een verkiezingsjaar het overheidstekort onder de drie procent te houden.'

Zegt u nu dat we aan de grens zitten en dat niets meer mogelijk is? Want bijvoorbeeld de maatregel om de btw op electriciteit te verlagen ligt nog altijd op tafel.
Nee, dat zeg ik niet. Maar een lineaire lastenverlaging bovenop de geleverde inspanningen zit er niet in. We gaan wel nog met de regering overleggen over een aantal maatregelen, zoals die btw-verlaging, stimuli voor onderzoek en ontwikkeling of de zones franches. In getroffen gebieden zouden de kmo's twintig en de grote ondernemingen tien procent lastenverlagingen krijgen. De gewesten kunnen bijspringen met investeringssteun. Zoiets hopen we nu op poten te zetten.'

En wat met de btw-verlaging op electriciteit? Jullie standpunt daarover was niet altijd even duidelijk.
(fronst) 'Ik heb nochtans maar één boodschap: men moet die maatregel van alle kanten onderzoeken. We gaan dat zo eerlijk mogelijk benaderen. Probleem is wel dat alle internationale instanties ons aanraden het energieverbruik via de fiscaliteit te ontraden. Maar het is zeker niet zo dat CD&V SP.A deze maatregel niet gunt. En we hebben al helemaal geen plat politiek spel gespeeld. Wij vinden alleen dat je dit niet holderdebolder kunt beslissen. Maar ik verzeker u dat de storm binnen de regering is gaan liggen, en dat alles is uitgevlakt.'

Bent u het eens met de mensen die voor de komende jaren vijf, zes of zelfs zeven miljard aan lastenverlagingen eisen?
(wuift weg) 'Dat is een puur opbod. Voor mij is er maar één objectief criterium: we hebben beloofd om tegen 2018 de loonhandicap weg te werken. En dat moeten we allemaal samen doen. Maar als we maatregelen uitwerken, mag men niet vergeten dat we in 1996 de tellers op nul hebben gezet, maar dat we daarvoor ook al een loonhandicap hadden. Sommigen vergeten dat wel eens.'

U heeft het over de PS.
(negeert de opmerking) 'Ik denk ook dat we, bij het bepalen van de loonhandicap, alle loonsubsidies moeten meerekenen. De werkgevers zijn
geneigd om dat niet te doen.'

Begrijp ik het goed: als jullie de komende weken een akkoord vinden over de loonhandicap, dat CD&V bereid is om de btw-verlaging te slikken?
'Het was zeker niet de bedoeling dat te insinueren.'

Ondertussen lijkt uw partij ten prooi aan optimisme. Terwijl maar twee peilingen een achteruitgang voor N-VA voorspellen.
'Ik ben een geboren optimist. Je hebt dat of je hebt dat niet. Een geboren optimist waarschuwt altijd als het goed gaat. En als het niet goed gaat, denkt hij dat het beter zal worden. Zo ben ik, je moet anticyclisch zijn. Dus moeten we vooral zien dat we die gestegen populariteit blijven verdienen, en opletten dat er nergens een wiel afloopt.'

FABIAN LEFEVER