Zijn passie voor Lincoln heeft Geens opgedaan toen hij in de Verenigde Staten studeerde. ‘Hun presidentencultus is zeer indrukwekkend. Zo wordt de slag bij Gettysburg, waar tijdens de burgeroorlog de neergang van het zuidelijke staten werd ingezet, nog jaarlijks herdacht. Lincoln heeft daar ook zijn beroemdste speech heeft gehouden, de Gettysburg Addresses. Ik kijk met veel respect naar de puurheid waarmee de Amerikanen hun staat en hun liberale vrijheden eren.’

Wat trekt u zo aan in Lincoln?

Koen Geens: ‘De manier waarop hij de beschikbare middelen gebruikte om zijn doel te bereiken. Hij omringde zich met de beste mensen en leidde een ‘Team of Rivals’, want maar liefst drie ministers in zijn regering waren concurrerende presidentskandidaten geweest. En hij heeft een oorlog, die heel veel levens heeft gekost, gebruikt om de eenheid van de Verenigde Staten te redden en de slavernij af te schaffen. Veel harder kan politiek niet zijn. Maar het mededogen waarmee hij met zijn succes is omgegaan, siert hem. Hij was na de oorlog niet de juichende overwinnaar, maar de door Noord en Zuid aanvaarde redder des vaderlands. Toen hij na de presidentsverkiezingen van 1864 een tweede termijn mocht beginnen, sprak hij in zijn inauguratierede over ‘With malice toward none, with charity for all’. Geen boosheid, maar naastenliefde. Helaas werd hij niet veel later vermoord. ‘

U noemt Lincoln compromisloos, maar tegelijkertijd was hij een groot pragmaticus. ‘De beste strategie is er geen te hebben’, is een bekende uitspraak van hem.

Geens: ‘Als een groot politicus niet pragmatisch is, kan hij zijn doel nooit bereiken. Lincoln heeft om pragmatische redenen lang gewacht om de slavernij af te schaffen, maar hij heeft ook niet geaarzeld de oorlog enkele maanden langer te laten duren om dat te kunnen doen. Het Zuiden wilde zich overgeven in ruil voor het behoud van de slavernij. Hij is daar niet op ingegaan.’

’De voormalige Duitse bondskanselier Helmut Kohl combineerde eveneens een grote standvastigheid met een gezonde scheut pragmatisme. Hij is er op een zeer handige manier in geslaagd de twee Duitslanden een te maken. Plots zakten de regimes in het Oostblok in elkaar, waarop hij meteen en zonder enig voorbehoud besloot West en Oost te verenigen. Zo’n beslissing kan een politicus enkel nemen als hij daar lang over heeft nagedacht. De eenmaking moet al langer zijn doel zijn geweest en toen de mogelijkheid kwam, heeft hij geen seconde getwijfeld. Gemakkelijk was het niet, want hij moest daarvoor het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk over de streep trekken.’

En de euro aanvaarden, zonder dat daar een stevige politieke unie rond gebouwd was. Een beslissing waarvoor Kohl tegenwoordig veel kritiek krijgt. Is dat terecht?

Geens: ‘Politici leven almaar meer onder immense tijds-, markten- en mediadruk. Beslissingen moeten op bijzonder korte termijn worden genomen en ze missen daardoor vaak de verfijning die ze zouden hebben indien er meer tijd was. We moeten daarmee leren leven. De oplossing wordt maar duurzaam door de geleidelijke uitwerking. Is het dan Kohls fout dat de euro moeilijke momenten heeft gekend? Nee, want het kon gewoon niet anders.’

Geldt dezelfde logica voor de nationale politiek? Ook aan de taxshift zaten heel wat losse eindjes.

Geens: ‘Dat is niet anders bij het akkoord over de taxshift of voor de staatshervorming, waarvan we zes afleveringen nodig hebben gehad om te staan waar we nu staan. Of neem de redding van de banken, waarbij ‘s nachts werd onderhandeld en er een akkoord moest zijn voor het opengaan van de beurzen. Een minister moet dan gewoon erkennen dat hij, hoe goed hij ook is voorbereid, enkel iets onafs kan afleveren. Het lot van de moderne politicus is dat hij vaak de bal 20 à 30 meter vooruit moet stampen, om later nog eens hetzelfde te doen.’

Net dat werd Angela Merkel, de huidige Duitse bondskanselier, tijdens de eurocrisis verweten: een politiek van pappen en nathouden zonder échte beslissingen te durven nemen.

Geens: ‘Misschien zit er achter haar handelen wel een uitgewerkter plan dan de meeste mensen bevroeden. Van een groot politicus kun je niet verwachten dat hij zijn plannen op tafel legt. Guy Verhofstadt kan de Verenigde Staten van Europa uitroepen omdat hij als liberaal fractieleider in het Europees Parlement een zweeprol speelt. Wie aan het roer staat, kan dat niet doen.’

’Ik stel vast dat Merkel erin slaagt Duitsland én de Europese Unie zonder al te grote schokken op de sporen te houden en dat terwijl de grootste financiële crisis sinds de jaren 30 over ons heen rolde. Ze doet dat volgens mij op een heel slimme en handige manier, al zullen we natuurlijk pas over een jaar of tien écht kunnen oordelen over haar politieke erfenis.’

U roemt Lincoln en Kohl om hun compromisloosheid. Dat is opvallend voor een CD&V’er, want uw partij staat te boek als dé partij van het compromis.

Geens: ‘Het is een misvatting te denken dat CD&V altijd voor het compromis kiest. Ik ben nu bezig met de hervorming van Justitie en ik zal zo goed mogelijk mijn principes proberen te realiseren, met af en toe een beetje pragmatisme om het doel te kunnen halen. Ik ben niet iemand die in mijn leven genoegen neemt met een lauw en flauw afgietsel van wat een mooi resultaat zou moeten zijn.’

Zijn er in uw partij politici die u bewondert?

Geens: ‘Jean-Luc Dehaene was een enorm sterke persoonlijkheid met een gigantisch netwerk en een superieure intelligentie. Hij heeft gedurende 25 jaar de grote lijnen van onze politiek uitgezet, eerst als minister onder premier Wilfried Martens en later als regeringsleider. Hij wist perfect wat haalbaar was en wat niet en hij slaagde er samen met Herman Van Rompuy in het haalbare altijd te realiseren. Alleen is het jammer dat hij zijn afspraak met de geschiedenis heeft gemist doordat hij in 1995 geen Europees Commissievoorzitter is kunnen worden. Europa heeft daar een enorme kans laten liggen, zeker gezien al het goede dat Dehaene nog voor Europa heeft gedaan in zijn latere carrière als Europees Parlementslid.’

Dehaene sleepte het imago van de loodgieter met zich mee. Hij was een pragmaticus ten top en volgens sommigen geen visionair. Klopt dat?

Geens: ‘Nee, maar om als visionair te worden bestempeld moeten de omstandigheden meezitten. Dehaene heeft vlugger dan anderen begrepen dat diepgaande sociaaleconomische hervormingen nodig waren en dat de federalisering van ons land de enige oplossing was om uit het communautaire moeras te geraken. Dat was ontzettend belangrijk, maar niet zo zichtbaar als het afschaffen van de slavernij of het verenigen van Duitsland.’

’Er zat dus heel wat visie achter de politiek van Dehaene, maar hij zou het zichzelf heel moeilijk hebben gemaakt als hij die van de daken zou hebben geschreeuwd. Kunnen zwijgen op het juiste moment en de juiste dingen zeggen op het juiste moment is ontzettend belangrijk in de politiek.’

Het politieke voorbeeld van Koen Geens Naar welke politieke leiders kijken onze politici op? Bij wie haalden ze hun inspiratie en de motivatie om in de politiek te stappen?

WAAROM LINCOLN?

• ‘De manier waarop hij de beschikbare middelen kon inzetten om zijn doel te bereiken.’
• ‘Hij heeft een oorlog, die heel veel levens heeft gekost, gebruikt om de VS bijeen te houden en de slavernij af te schaffen.’
• ‘Het mededogen waarmee hij met zijn succes omsprong.’

BIO ABRAHAM LINCOLN

• Werd geboren in 1809 in Kentucky als zoon van een timmerman.
• Was vanaf 1834 parlementslid in de staat Illinois. Studeerde rechten en werd advocaat. Veroverde in 1846 een zetel in het federale Huis van Afgevaardigden.
• Werd in 1860 als Republikeins kandidaat verkozen tot 16de president van de Verenigde Staten.
• Werd al kort na zijn aantreden in maart 1861 geconfronteerd met de afscheiding van de Zuidelijke (Geconfedereerde) staten.
• Leidde het land tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog die in april 1865 eindigde met de overgave van de Geconfedereerden.
• Werd kort na de Zuidelijke capitulatie en het begin van zijn tweede ambtstermijn vermoord.

INTERVIEW JASPER D’HOORE