De regering is rond met haar 'masterplan gevangenissen'. Na decennia aanmodderen moet dat een einde maken aan de overbevolking en de wantoestanden in de Belgische 'prisons de merde'. Jeroen Van Horenbeek

Gevangenissen

De tijd van de kerkers en vergeetputten moet nu voorbij zijn. In Leopoldsburg en Vresse-sur-Semois, in hartje Ardennen, komen er nieuwe gevangenissen. Daar kunnen ruim driehonderd mensen verblijven. Het arresthuis van Lantin wordt vervangen. Dit gebouw, waar momenteel vijfhonderd gedetineerden verblijven, verkeert in een apocalyptische staat. In het algemeen zijn de gevangenissen in Wallonië meer verouderd dan in Vlaanderen. Op een terrein naast het huidige arresthuis zal een nieuw gebouw komen voor driehonderd gedetineerden. Maar dat is niet genoeg. Daarom komt er ook in Verviers een strafhuis bij.

In Vlaanderen wordt de bestaande, kleine gevangenis van Ieper uitgebreid. Dat is nodig om efficiënter te kunnen werken. En de gevangenis van Merksplas krijgt een renovatie. In mei werd er nog een ravage aangericht bij een opstand. In Merksplas komen voortaan gedetineerden met een aangepast profiel terecht. Het gaat om langdurig gestraften, oudere gedetineerden en mensen met psychische aandoeningen. Dit is een eerste stap naar meer gespecialiseerde gevangenissen.

Alles samen worden exact 1.432 plaatsen bijgebouwd. Het prijskaartje is nog onduidelijk, omdat de regering voor een aantal projecten beroep doet op samenwerkingen met de privésector. Sowieso komt er 175 miljoen euro uit de staatskas.

Gedetineerden

Al decennialang beloven opeenvolgende ministers van Justitie dat ze de overbevolking zullen aanpakken. De huidige minister, Koen Geens (CD&V), is de eerste die daar een concreet cijfer opplakt: het aantal gevangenen moet onder de tienduizend. Daarom komen er niet oneindig veel plaatsen bij. Met het nieuwe masterplan zouden er in totaal iets maar dan tienduizend plaatsen zijn voor gedetineerden en ruim duizend voor geïnterneerden.

Belangrijk is dat gevangenen binnenkort niet meer als eenheidsworst zullen worden behandeld. Zo komen er voor 'kleine vissen' nieuwe gevangenissen met een lager beveiligingsniveau in Ruiselede en in Jamioulx. Een andere nieuwigheid zijn de transitiehuizen. Dit zijn kleinschalige projecten (in totaal gaat het om 'slechts' honderd plaatsen) waar bepaalde gedetineerden de kans krijgen om de laatste dagen van hun straf door te brengen. Ze zullen er intens worden bijgestaan en begeleid voor hun terugkeer naar de maatschappij. Nog te veel mensen belanden na hun vrijlating in een zwart gat.

Geïnterneerden

Heel wat nationale en internationale mensenrechtenorganisaties tikken België al jaren op de vingers omdat ons land amper onderscheid maakt tussen gewone gedetineerden en geïnterneerden. Die laatsten zijn veroordeelden met zware psychische aandoeningen.

Bedoeling is nu om elke geïnterneerde een juiste plek te geven. Daarom komen er twee Forensisch Psychiatrische Centra (FPC's) bij, in Waver en Paifve. In Aalst worden extra plaatsen vrijgemaakt voor 'long stay'-patiënten. Het nieuwe FPC in Antwerpen moet begin volgend jaar de deuren openen. Er is er al een in Gent.

Reacties

De eerste reacties zijn voorzichtig positief. Het is een goede zaak dat de regering inziet dat er een versnelling hoger moet worden geschakeld. Tom Vander Beken, hoofddocent strafrecht aan de UGent, waarschuwt wel dat dit masterplan niet zal volstaan. "Er moet ook beleid aan worden gekoppeld, anders krijg je Amerikaanse toestanden. Je bouwt een pak nieuwe cellen, maar voor je het weet, zitten ze weer vol, omdat het justitieapparaat mensen blind blijft doorsturen." Gaat het in België die kant op? Vander Beken geeft Geens het voordeel van de twijfel. "Ik heb er wel vertrouwen in. De minister heeft al stappen gezet. Anders zal hij de gevangenispopulatie nooit onder de tienduizend krijgen."

Filip Dudal van de christelijke cipiersbond heeft nog een andere bemerking klaar. "We hebben ook nood aan goed onderhoud. Lantin is bijvoorbeeld geen oude gevangenis, maar wel afgeleefd. Zo zijn er nog. In Brugge konden vrouwelijke gedetineerden zich vorige zomer amper wassen omdat bijna alle douches kapot waren. De meeste veiligheidsdeuren werken ook niet meer, en er is een gebrek aan middelen zoals toiletpapier en latex handschoenen." Volgens Dudal is er ook nog altijd een tekort van zeshonderd cipiers. "Cellen bouwen is niet genoeg."