Goed nieuws voor samengestelde gezinnen? CD&V wil dat kind door beide plusouders kan worden geadopteerd

Hoewel bijna 100.000 Vlaamse gezinnen nieuw samengesteld zijn, worden plusouders vandaag juridisch niet erkend. Adopteren is een optie, maar nu kan slechts één nieuwe partner dat doen. Als de plusmama dat eerst heeft gedaan, mag de pluspapa het vergeten - en omgekeerd. CD&V-Kamerlid Koen Geens wil daar komaf mee maken. Samen met professor familierecht Frederik Swennen (UAntwerpen) legt hij de huidige en toekomstige regels uit. Al moeten er wel nog enkele kwesties uitgeklaard worden. Want wat als dat nieuw samengestelde gezin uiteengaat? Hoeveel ouders heeft een kind dan?

“Ik ga eerlijk zijn: ik wist tot voor kort niet dat slechts één plusouder een kind kan adopteren”, zegt Koen Geens. “Pas door een arrest van het Grondwettelijk Hof kwam ik het te weten en dacht ik: tiens, dat is eigenaardig. Het is toch helemaal niet logisch dat de ene nieuwe partner van een ouder wel kan adopteren, en de andere niet? Wie van de twee geef je dan voorrang? Degene die het snelst een lief heeft gevonden? Probeer dat maar eens aan een kind uit te leggen.”

Het arrest waar de gewezen justitieminister naar verwijst, kwam er nadat de familierechtbank in Antwerpen vorig jaar een vraag had gekregen van een man die in 1982 de nieuwe partner werd van een moeder van twee kinderen van 5 en 7 jaar. De vrouw overleed in 2020. Hoewel de hechte band tussen kinderen en plusvader buiten kijf staat, mag de man de kinderen niet adopteren, want in 1996 heeft de nieuwe vrouw van hun vader hen al geadopteerd. Enkele maanden geleden oordeelde het Grondwettelijk Hof dat beide plusouders een meerderjarig pluskind moeten kunnen adopteren.

Dat er nu politiek gevolg aan wordt gegeven, noemt Frederik Swennen “een uitstekende zaak”. Hij is professor familierecht aan de UAntwerpen en advocaat. “Het sluit aan bij de maatschappelijke realiteit dat kinderen steeds minder vaak worden ‘beouderd’ door de twee mensen die hen op de wereld hebben gezet. Maar in tegenstelling tot heel wat andere landen - waar de wetgeving soms al tientallen jaren geleden werd aangepast - is een plusouder in België vandaag juridisch onzichtbaar. Een plusouder kan het kind van zijn partner niet naar spoed brengen of op school inschrijven: hij staat nergens. Bovendien is adoptie ook belangrijk voor de erfenisplanning, als je wil dat je pluskinderen evenveel erven als je eigen kinderen. De vraag naar adoptie is dan ook gigantisch.”

Dat de wet opeenvolgende adopties momenteel niet toestaat, is omdat ze geen rekening houdt met nieuw samengestelde gezinnen. En dus kan een persoon die al geadopteerd is niet opnieuw worden geadopteerd - tenzij de eerste adoptant overleden is, de adoptie werd herzien of bij gewichtige redenen zoals het mislukken van de opvoedkundige relatie. De wetgever heeft dat ooit zo bepaald om lichtvoetige keuzes of een gebrek aan stabiliteit voor het kind te voorkomen. “Een nobele doelstelling, maar eentje die niet past in de context van nieuw samengestelde gezinnen”, aldus professor Swennen.

Terwijl het Grondwettelijk Hof zich enkel uitliet over het adopteren van meerderjarige kinderen, wil Geens ook de wetgeving voor minderjarigen aanpakken: “Ik zie geen reden om dat niet te doen. Nieuw samengestelde gezinnen zijn veel talrijker dan vroeger, dus een gelijke behandeling van alle kinderen en ouders is een logische stap.”

Professor Swennen vindt het minder logisch. “Het lijkt me een onbezonnen idee. De wetgever wil dat gescheiden ouders zo sterk mogelijk in beeld blijven, waardoor zelfs de adoptie van minderjarige kinderen door één plusouder meestal uitgesloten is. Bovendien beperkt de wet het ouderlijk gezag door twee personen. Als vandaag de nieuwe vrouw van de vader beslist om zijn minderjarig kind te adopteren, verliest de moeder van het kind haar ouderlijk gezag.”

Het is niet de bedoeling van CD&V om die lijn door te trekken en het ouderlijk gezag enkel bij de twee adopterende plusouders te leggen. “We weten dat we op enkele hindernissen binnen de bestaande wetgeving botsen, maar we willen dit in het belang van de nieuwe gezinnen bediscussiëren”, klinkt het. Een mogelijkheid is om een onderscheid te maken tussen de oorspronkelijke ouders die het volledige ouderlijke gezag over hun kind behouden en de zogenaamde meeouders, die dagelijkse en hoogdringende beslissingen mogen nemen.

Wanneer de liefdesrelatie tussen een oorspronkelijke ouder en een plusouder op de klippen loopt, betekent dat niet noodzakelijk het einde van de adoptie. Die blijft in principe overeind. “In dat geval - en wanneer meerdere ouders door de wet worden toegestaan - kan een kind dus oorspronkelijke ouders hebben, via adoptie ex-plusouders en op termijn nieuwe plusouders. En dus ook grootouders, ex-plusgrootouders, nieuwe plusgrootouders enzovoort”, probeert professor Swennen het kluwen te ontwarren. Hij pleit al geruime tijd voor een brede herziening van de wetgeving, die onder meer rekening houdt met meeroudergezinnen van bijvoorbeeld een homokoppel dat samen met een alleenstaande vrouw een kind heeft.

Hoe dan ook is de nieuwe regelgeving nog niet voor morgen. Voorlopig is het niet meer dan een wetsvoorstel. Hoewel Vivaldi niet uitblinkt in het maken van ethische keuzes, verwacht Geens geen tegenstand over dit voorstel. “Dit gaat meerderheid en oppositie niet verdelen. De collega’s in de commissie Justitie hebben voldoende gezond verstand om de juiste keuze voor onze moderne samenleving te maken.” Swennen vermoedt dat het moeilijker wordt dan dat, maar “wil er graag over meedenken”.