Antwerpen, woensdagavond

In een aula van de UA beantwoordt Koen Geens vragen van studenten. De minister is uitgenodigd door Mahara, een vereniging met vooral moslimstudenten. In de zaal tellen we zo'n 150 hoofden, sommigen bedekt met een hoofddoek of een keppeltje. Onder die laatste groep onder meer Aaron Malinsky, de revelatie vanDe Slimste Mens Ter Wereld.

Geens (57) begint met een mooi verhaal. "Goede vrienden, in deze aula ben ik in 1975 verliefd geworden op een meisje waarmee ik vandaag nog steeds getrouwd ben", vertelt hij.

Ook daarna blijft zijn introductie heel persoonlijk. "Ik weet wel iets van de integratie van culturen", zegt hij. "Mijn dochter is getrouwd met een moslim uit Ivoorkust en zij hebben mij twee mulatjes geschonken. De eerste vier weken was het vooral voor mijn moeder moeilijk om die liaison te aanvaarden, maar later heeft zij hem zelfs Nederlands geleerd. Hij is een heel wijze schoonzoon. Hij verstaat alles met zijn hart. Er zijn te weinig van die gemengde huwelijken."

Dan schakelt de minister over op religie. "Dat is iets moeilijks", zegt hij. "Wij katholieken weten dat. In ons Evangelie bleven vrouwen op de achtergrond en kon homoseksualiteit zelfs niet bestaan. Maar ik ben er vrij zeker van dat Christus daar vandaag heel anders over zou denken. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens is voor mij de seculiere vertaling van het Evangelie."

De subtiele verwijzing naar de Koran is duidelijk. "Een Europese islam is voor mij geen contradictie", zegt Geens. "Het is een kwestie van je religie en zeden aanpassen zonder de essentie prijs te geven. Christenen, moslims en Joden hebben het tenslotte over dezelfde God, die een en al liefde is. Ik hou van alle drie."

Daarna vuren de studenten hun vragen af. Een jongen verwijst naar de nieuwe maatregelen tegen haatpredikers en -websites. "Wat is haat?", vraagt hij. "Waar ligt de grens? Moeten we dat niet beter definiëren?"

"Dat is het moeilijkste wat er is", antwoordt Geens. "Woorden en meningen zijn in onze samenleving in principe vrij. Met cartoons bijvoorbeeld pleeg je geen geweld, je beledigt soms alleen maar. Zelf hou ik niet van provocerende cartoons die niet in overeenstemming zijn met de evolutie van een cultuur. Wij kunnen inmiddels lachen met grappen over de Kerk, maar ook wij hebben daar vele jaren over gedaan."

En zo gaat het verder. Ruim een uur lang gaat Geens geen enkele vraag uit de weg. Hij antwoordt welsprekend, vriendelijk en met veel empathie. De studenten hangen aan zijn lippen. Als de laatste vragensteller wil weten waarom de stem van de jonge moslims zo weinig wordt gehoord, zegt hij: "Ik heb goed naar u geluisterd en ik ga daar zeker over nadenken."

Brussel, donderdagnamiddag

Voor de camera vanVilla Politica vraagt Linda De Win uitleg over een wel zéér merkwaardige interpretatie van een uitspraak van Koen Geens in de Britse krantThe Guardian: "Het is ongelukkig dat er geen Joodse doelwitten meer worden gekozen."

Geens geeft de journaliste op zijn typische minzame wijze een veeg uit de pan: "Mevrouw, u gelooft toch niet écht dat ik dat heb gezegd?" Die zit.

Over de mogelijke greep van Saudi-Arabische radicalen op Belgische moskeeën beperkt hij zich tot het officiële standpunt: een betere controle van die moskeeën. Maar wat vindt de minister zelf als persoon?

De sfinx glimlacht, maar hij bekent geen kleur. "Als persoon heb ik heel veel te zeggen, mevrouw", antwoordt hij. "Maar dat doe ik meestal thuis."

Brussel, vrijdagochtend

Aan het einde van twee slopende weken staat Koen Geens ons te woord. Hoe gaat hij om met de stress? "Vrij goed", zegt hij. "Al laten deze gebeurtenissen ook mij uiteraard niet onverschillig."

De verlaging van het dreigingsniveau werd donderdag pas na het Kamerdebat bekendgemaakt. Was dat toeval of politieke berekening?

Koen Geens: Ik heb het pas na het debat vernomen.

Premier Charles Michel (MR) was boos om de kritiek van de oppositie op het optreden van de regering. U ook?

De premier was volgens mij niet boos, maar kordaat. Wij hebben nu een leider nodig die zich vastbesloten toont aan de buitenwereld, ook aan hen die ons bedreigen. Het is nu geen tijd voor politieke achterhoedegevechten, we moeten vooruit.

De kritiek ging vooral over de communicatie. Moet er geen regeringscommissaris voor terreurbestrijding en crisiscommunicatie komen?

Dat lijkt mij niet nodig. We moeten wel nog meer samenwerken met de gemeenschappen en de gewesten, want die hebben belangrijke bevoegdheden zoals onderwijs, openbaar vervoer, evenementen en de moskeeën. Wij hadden ons voorgenomen om de zaak zelf in handen te nemen met de Nationale Veiligheidsraad, omdat de omstandigheden zo bijzonder waren. Aanslagen met een Franco-Belgisch karakter in een buurland door een groep met wortels in Syrië...

Uw partij leek het niet helemaal eens met beslissingen zoals de sluiting van de Brusselse scholen. Wat is de CD&V-insteek in situaties zoals deze?

Wij vinden dat het juiste evenwicht moet worden gevonden tussen repressie en preventie. Repressie is terecht en belangrijk, maar dat geldt ook voor de bescherming van de rechten van de burgers. Zoals celstraffen met probatievoorwaarden. We moeten mensen nieuwe kansen blijven geven.

Vindt u dat de weegschaal te ver overhelt naar repressie?

Nee, want het zijn goede maatregelen. Maar we moeten wel goed onderzoeken hoe de vork precies in de steel zit. Ik maak me zorgen omdat we mogelijk de bal misslaan met de theorie dat al die geradicaliseerde jongeren jongens zijn uit arme gezinnen in marginale wijken. Uit onderzoek in Frankrijk blijkt dat liefst 52 procent van hen pas recent is bekeerd en dat slechts 15 procent een crimineel verleden heeft. De rest komt uit de gewone samenleving. Er zitten ingenieurs en leraars tussen. Er is dus iets anders aan de hand. Maar ik begrijp nog niet goed wat. Hoe kan het dat twee broers van iemand die werkt op het kabinet van de burgemeester van Molenbeek, zich uitgesloten voelen? We moeten nog veel leren.

Welke grote uitdagingen staan u de komende maanden te wachten?

De grootste uitdaging is mijn gewone werk als minister. En daarnaast moeten wij de nieuwe maatregelen opvolgen. Zoals de uitbreiding van de mogelijkheden voor huiszoekingen en telefoontaps. En de verlenging van de administratieve aanhouding van maximaal 24 naar 72 uur.

Uw regering wil radicale jongeren uitrusten met enkelbanden, maar Vlaams minister Jo Vandeurzen zegt dat hij daar het geld niet voor heeft. Dat is een partijgenoot van u.

Ik heb daarover deze week lang met hem gesproken. Deradicalisering is nu eenmaal ook een Vlaamse bevoegdheid. Maar we moeten bekijken hoe we de middelen daarvoor vinden.

De toewijzing van een enkelband is normaal een beslissing van het gerecht, maar u wilt er ook een administratieve bevoegdheid van maken. Kan dat wel?

Dat wordt gesuggereerd, als voorzorgsmaatregel voor radicale jongeren die nog niet zijn veroordeeld. Maar altijd op tegenspraak en preventief. Zoals we die mensen ook hun identiteitskaart kunnen afnemen als er aanwijzingen zijn dat ze naar Syrië willen vertrekken.

U wilt gevaarlijke radicalen samen opsluiten in speciale vleugels van enkele gevangenissen. Hebt u daarvoor wel genoeg capaciteit?

Het gaat enkel om gedetineerden met het talent om ook anderen mee te sleuren in hun radicale opvattingen. Potentiële goeroes, zeg maar. Die willen we isoleren in plaats van ze de kans te geven om vanuit hun cel in alle discretie anderen te bekeren.

Vlaams minister Liesbeth Homans (N-VA) wil een stuk of vijftig moskeeën erkennen. Moet dat plan nu worden herzien?

U verwijst naar het bericht van deze week dat een imam die predikte in een erkende moskee naar Syrië is vertrokken. Maar hij was geen erkende imam, die betaald werd door het ministerie. En hij predikte zijn radicale ideeën alleen in besloten kring. Dat geval is geen antireclame voor de erkenning van moskeeën onder strikte voorwaarden. We praten dan over moskeeën onder leiding van een erkende imam, die hier onder controle is opgeleid en die erover waakt dat er in zijn moskee geen radicale ideeën worden gepredikt.

Wordt de Moslimexecutieve nu gesplitst in een Vlaamse en een Franstalige vleugel of niet?

Ja, die beslissing is goedgekeurd en in afwachting van een Koninklijk Besluit. Het gaat overigens om onderafdelingen. Het centrale orgaan blijft ook bestaan. En de splitsing is meer een kwestie van verschillen in taal dan in ideologie.

Voetballer en Brusselaar Vincent Kompany heeft op CNN scherp uitgehaald. Volgens hem had de politiek al deze toestanden kunnen voorkomen.

Meneer Kompany is een ervaringsdeskundige, ik wil zijn uitspraken zeer ernstig nemen. De lokale besturen van Brussel moeten in elk geval voortaan veel vaker samenzitten met de politie, het gerecht, de OCMW's... Zoals in Vilvoorde, waar sinds de gebeurtenissen in Verviers lokale integrale cellen zijn opgericht. Mijn partij is ook voorstander van één geïntegreerde Brusselse politiezone. Dat ligt moeilijk onder de taalgrens, maar crisissen zijn vaak hefbomen voor verandering.

Hebt u goede hoop dat die fusie er zal komen?

Weet u, ik draai al een tijdje mee en ik wil het vergelijken met het toezicht op de Europese banken. Ik pleitte daar al voor na de eerste crisis in 2008, maar er is nog een tweede crisis nodig geweest voordat het ervan kwam. We blijven streven en vechten.

Tot slot: we weten dat u graag filosofeert. Hoe zullen al deze toestanden onze samenleving veranderen?

Wij zullen als maatschappij een positie moeten innemen ten aanzien van ons engagement voor de diverse samenleving. Zolang dit het probleem van anderen was, hadden we makkelijk praten. Dat is nu ingrijpend veranderd. Ik vind dat we sterker moeten inzetten op preventie en tolerantie.

lex molenaar