Negen jaar heeft hij in de gevangenis onafgebroken zijn straf uitgezeten. Maar nu lonkt voor Stijn (38) de vrijheid. Hij kreeg de kans om zijn intrek te nemen in de Re-Entrywoning in Ruiselede, het nieuwste project van het Gevangeniswezen. Met een enkelband zit Stijn daar zijn laatste strafmaanden uit in een gewoon huis, zonder bewaking van cipiers. “De voordeur openen met mijn eigen sleutel. Het klinkt misschien stom, maar dat voelt fantastisch.”

Met een stuk pizza in de mond zwaait hij de voordeur open van “zijn” huis. Stijn is zijn naam. 38 jaar, afkomstig uit Kortrijk en stukadoor van beroep. Geen anonimiteit voor deze gedetineerde. Maar open kaart spelen is zéér belangrijk, zegt hij: “Toen ik op het regime van halve vrijheid zat, ben ik op die manier gaan solliciteren. Ik zei toen: Dit is mijn verhaal. Dit is wie ik ben. Maar gééf me een kans. Gelukkig zoeken ze veel stu­ka­doors en vond ik een baas die in me gelooft.”

Negen jaar lang bracht Stijn onafgebroken in verschillende gevangenissen door, vanwege zware feiten. “Maar ik hoef daar niet over uit te weiden”, zegt hij. “Het feit dat ik zo lang binnen zit, zegt genoeg, hé.”

Omdat hij zich goed gedroeg, mocht Stijn het laatste jaar doorbrengen in een open inrichting, het penitentiair landbouw­centrum (PLC) in Ruiselede. Daar worden gedetineerden in een soepeler regime klaargestoomd om terug te keren naar de maatschappij. Maar eenvoudig is dat niet, stelt ook de directie vast. Een voorwaarde voor gedetineerden om ooit definitief vrij te komen, is dat ze een woonplaats hebben buiten de tralies. En liefst ook vast werk. Maar hoe doe je dat, als je jarenlang in de cel geen rooie cent kon sparen? “Een arbeidscontract voorleggen, huurwaarborg storten, … Allesbehalve evident. Veel gedetineerden blijven daardoor ter plaatse trappelen”, zeggen Chris De Vidts en Petra Colpaert van de directie van het PLC.

Net daarom is het Gevangeniswezen een project gestart: de 'Re-Entrywoning' in Ruiselede. Een 'overgangswoning' met als doel de overgang naar de samenleving vlotter te laten verlopen. “Het is een voormalige dienstwoning, omringd door een grote tuin met vier slaapkamers en enkele gemeenschappelijke ruimtes.”

Pannenkoek eten

Gedetineerde Stijn woont er ondertussen al bijna een maand en laat ons de woning zien. “We hebben een ruime living, vernieuwde badkamer en een grote keuken. Akkoord: het is wat kaal ingericht, maar daar wil ik nu geen geld aan besteden. Ideaal om te beginnen sparen.” Voor het eerst heeft Stijn het gevoel dat hij na een lange detentie aan zijn tweede kans - een nieuwe toekomst - kan werken. “Overdag ga ik werken als plakker. Van 6.30 uur tot 19.30 uur. Daarna moet ik meteen thuis zijn, want ik draag een enkelband. Maar in een gewoon huis wonen, zonder cipiers, voelt zoveel anders aan dan in een open inrichting. Alleen al mijn voordeur openen met mijn eigen sleutel. Of hier in de tuin zitten met bezoek dat ik mag ontvangen. Dat is fantastisch.”

Helemaal vrij is Stijn nog niet, want er is een huisreglement. Er mag bijvoorbeeld niemand blijven slapen, hij moet zich aan zijn opgelegde voorwaarden houden en hij wordt begeleid. Maar hij beseft dat hij op een zucht van zijn definitieve vrijheid zit. En dat nu verkloten, is het laatste wat hij wil. “Ik ben zeer dankbaar met deze kans”, zegt hij. “Om in dit huis te wonen, betaal ik een bescheiden vergoeding van 275 euro per maand. Daardoor lukt het me hier om goed te sparen en mijn collectieve schuldbemiddeling af te betalen. Eigenlijk leer ik hier hoe het écht is om vrij te zijn. De bedoeling nu is om aan concrete toekomstplannen te werken. Mijn werk behouden, een eigen woonst zoeken en op het juiste pad blijven. En dat lukt. In tegenstelling tot in de cel heb ik weer levensvreugde. Ik word een ander mens hier. Saaier misschien. Maar ik geniet nu meer van kleine dingen. Naar huis rijden of een pannenkoek eten.”

Geen seksuele ­delinquenten

De Re-Entrywoning bestaat nu bijna anderhalf jaar. Er verbleven al zeven bewoners, maximaal vier tegelijk. Toch wordt het project nu pas bekendgemaakt. “Omdat het om een proefproject ging”, zegt de directie. “We wilden eerst afwachten. We zijn ook geen reclame gaan maken omdat je die gedetineerden eigenlijk kan vergelijken met mensen die een enkelband dragen. Mogelijk wonen er mensen in uw buurt die onder elektronisch toezicht staan, terwijl u dat ook niet weet. De enigen die geen aanspraak maken om hier te wonen, zijn seksuele delinquenten.”

Er zijn plannen om ook elders in ons land Re-Entrywoningen te starten. Stijn kan dat enkel toejuichen. “Er zouden er véél meer moeten zijn, want in de gevangenis zitten veel te veel mensen die nooit een huishoudelijk gevoel mochten ervaren. Zij zouden daar veel deugd van hebben. Ik ben ervan overtuigd dat het de slaagkansen om te re-integreren alleen maar vergroot.”

Het traject dat Stijn aflegde was de voorbije weken ook ­ te zien in het Eén-programma 'Bargoens'. Vanavond ziet u hoe hij het ervan ­afbrengt in de laatste uitzending. Om 21.30 uur op Eén.

Marc Klifman