`Charlie Hebdo. Verviers. De vluchtelingencrisis. Opnieuw Parijs. Het is wat geweest.' Om het met een modewoord te zeggen: 2015 was disruptief. Humo sprak met twee Belgische hoofdrolspelers: N-VA-minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (55) en CD&V-minister van Justitie Koen Geens (57), de twee onversaagde bewakers van het koninkrijk België. `Er is bij een aantal politie-interventies geweld gebruikt. Maar is dat per se politiegeweld?'

Tom Pardoen / Foto's Jelle Vermeersch

HUMO Kunt u zich de eerste minuten van 1 januari nog herinneren, toen u met een fluit champagne in de hand een heildronk uitbracht? Jan Jambon «Zeker: ik kan het me zelfs nog goed herinneren, want aan het turbulente 2015 gingen de even turbulente aanvallen van de PS vooraf. Rond nieuwjaar was die sfeer aan het wegebben, maar toen ik op 1 januari het glas hief, zaten dat soort ambetantigheden in mijn hoofd. `Hou daarmee op', dacht ik, `en reken ons af op ons beleid.' Pas toen Filip Dewinter in de Kamer ging staan zwaaien met de Koran, `de oorsprong van alle kwaad!', en ik hem op zijn plaats ze e, is de sfeer gekeerd.»

Koen Geens «Ik weet ook nog wat er in mijn achterhoofd zat: de euthanasie-aanvraag van Frank Van den Bleeken. Van Verviers of Parijs was toen nog geen sprake.»

JANUARI

HUMO 3 januari: ex-premier Leo Tindemans wordt begraven. Hij kelderde indertijd het Egmontpact met het fameuze zinnetje: ‘Voor mij is de grondwet geen vodje papier.'

Geens «Ik zat toen niet in het parlement, maar in de eerste licentie rechten. Het Egmontpact was verre van perfect, maar had men het uitgevoerd, dan zouons dat veertig jaar discussie over Brussel-Halle-Vilvoorde bespaard hebben. Wat er ook van zij: Tindemans hee toeneen enorm plebisciet gekregenbij de verkiezingen. En in 1979, bij de eerste Europese verkiezingen,nog eens. (Mijmerend) Hij is begraven in de basiliek van Edegem, tegenover een restaurant grootoom ging eten, voor mijwas het één en al back to the future .»

Jambon «Mijn politiek bewustzijn is ontsproten nadat Tindemans naar de koning trok. Ik zat nog in de humaniora, maar was al wel in de Vlaamse Beweging gerold: ik behoorde tot het antiEgmont-kamp. (Grijnst) Ik ken de latere staatshervormingen beter: de afweging die Koen maakt over Brussel-Halle-Vilvoorde kan ik niet bevestigen. »

Geens «Ik heb niet gezegd dat het Egmontpact beter was dan wat we nu hebben, maar het was niet slechter dan de huidige regeling.»

HUMO Op 6 januari werd de euthanasieprocedure vande geïnterneerde Frank Van den Bleeken stopgezet. U bent hem gaan opzoeken in de gevangenis.

Geens (knikt) «Ik ben mijnheer Van den Bleeken in de gevangenis gaan opzoeken nadat de artsen hadden beslist om hem níét te euthanaseren: tot dat moment had ik mij niet gemengd. Al had ik me voorgenomen hem ook te bezoeken als de procedure wél zou doorgaan, als humanitaire daad. »

HUMO Bent u blij dat het niet zover is gekomen? Geens «Wie ben ik om uit te maken wat ondraaglijk psychisch lijden is? Maar ik was blij dat ik hem perspectief kon bieden toen het niet doorging, met een verblijf in het Forensisch Psychiatrisch Centrum in Gent, en later in een long stay verblijf in Bierbeek. Hopelijk kunnen we zijn ondraaglijk lijden minder zwaar maken.»

HUMO Het euthanasiedebat is dit jaar weer hevig opgeflakkerd, ook door de documentaire van `The Economist' over de 24-jarige Emily, die pas op het laatste nippertje afzag van euthanasie omwille van psychisch lijden. Vindt u de huidige wetgeving te liberaal?

Jambon «U herinnert zich misschien dat wij in de zomer van 2014 even samen rond de tafel hebben gezeten? Daar hebben we beslist dat we tijdens deze legislatuur geen stappen gaan zeten in de ethische dossiers. »Met euthanasie en aanverwante discussies moet je voorzichtig omspringen. Ik denk niet dat de wetgeving té liberaal is, maar je moet voorzichtig zijn om verder te evolueren. Euthanasie bij kinderen: daar moet je niet twee of drie, maar ­ symbolisch getal ­ zeven keer over nadenken.» Geens «Het is geen regeringsmaterie, maar men kan aanvoelen aan welke kant ik sta: ik hoor bij diegenen die vinden dat je mensen altijd perspectief moet kunnen bieden ­ dat is iets genetisch.

» HUMO De zaak Van den Bleeken raakt aan een groter probleem: de abominabele omgang met geïnterneerden is één van de kwesties waar Justitie al decennia mee kampt. Geens «Het klopt dat we al 22 keer veroordeeld zijn, we riskeren nu zelfs een verzamelveroordeling omdat men het niet meer geval per geval wil behandelen. Maar we zijn rasse schreden aan het zeten. Ik was op de uitreiking van de Prijs voor Mensenrechten: ex-magistraat Henri Heimans heet een carrière lang gestreden voor de mensenrechten, óók voor geinterneerden. Hij werkt sinds vele jaren op dit kabinet mee aan oplossingen: het FPC in Gent is een voltrefer, Antwerpen zou dat ook moeten worden. We zijn intussen bezig met de long stay-projecten, voor kleine groepen geïnterneerden in bestaande psychiatrische centra.»

HUMO Waar was u op 7 januari, toen de broers Kouachi een moordende raid uitvoerden op de redactie van Charlie Hebdo? Jambon «Op mijn kabinet. Ik heb het nieuws vernomen via het internet: het gaat tegenwoordig sneller via de sociale media dan via de diensten. Nadien heb ik die natuurlijk wel meteen gecontacteerd.»

HUMO De aanslag werd opgeëist door Al Qaeda, maar Amedy Coulibaly ­ die op 9 januari moordend huishield in een Joodse supermarkt ­ noemde uitdrukkelijk Islamitische Staat. Zo werd definitief duidelijk dat het oorlogsfront naar Europa was verlegd. Geens «En Al Qaeda, dan? Als men een vliegtuig in de WTCtorens stuurt, is het front de facto al verlegd. Nadien hebben we nog Madrid en Londen gehad.»

HUMO Al Qaeda is een terreurbeweging, opgericht om Westerse doelwitten te raken. IS was tot die dag een kwaadbloedig landleger dat een uitbreidingsoorlog vocht. Geens «Ik heb geen probleem om dat toe te geven. Maar: het is niet de eerste keer dat de politiek van het Midden-Oosten geëxporteerd wordt naar het Westen. Het is moeilijk om de werkelijke drijfveren van die mensen te kennen. Er zit zeker ook een stuk revanchisme in, los van strikt religieuze beweegredenen. Mijn herinneringen voeren me dan naar de Olympische Spelen van München, in `72: de aanslag van de Palestijnen op de Israëlische atleten was zeker niet sterk religieus geïnspireerd. Wat IS en Al Qaeda doen heet met Syrië te maken, maar ook met Afghanistan en Irak.»

HUMO Op 11 januari trokken anderhalf miljoen mensen in een langgerekte marche républicaine door Parijs. Geens «Ik was er niet bij. De andere CD&V-minsters zijn gegaan, ik moest de thuiswacht verzorgen.» Jambon «Ik was er wel: ik heb nooit in mijn leven zoiets indrukwekkends meegemaakt, niet qua volume en niet qua eensgezinde solidariteit.»

HUMO De Franse demograaf Emmanuel Todd noemde de betogingen achteraf een oprisping van hoogopgeleid, katholiek, conservatief Frankrijk. Geens «Ieder zijn appreciatie, natuurlijk, maar het is gemakkelijk om zo'n optocht achteraf weg te zeten als `iets van het rijke Parijs'. Je kan het op tientallen manieren duiden, want het publiek was enorm divers. Er waren ook politici van wie je kon denken: `Tiens.' Veel mensen waren verontwaardigd. Eén ding weet ik zeker: het was geméénd.»

HUMO Filosofe Tinneke Beeckman sprak in Humo over een mislukte integratie, en wijt zulks aan kwalijk postmodern cultuurrelativisme:`We hebben onze eigen idealen en principes niet genoeg in de verf gezet.' Jambon «We hebben onze waarden te weinig opgelegd, dat klopt. Jongeren die vandaag hun heil zoeken in radicalisering, op het internet of bij haatpredikers, krijgen geen tegenvoorstel. We plaatsen heel weinig tegenover de boodschappen van haat.» Geens «We benadrukken onze eigen identiteit misschien te weinig. Wij belijden met onze lippen volledige integratie, maar als je het boek van Montasser AlDe'emeh leest, krijg je niet de indruk dat het de volledige werkelijkheid is. De Belgen van allochtone akomst hebben onze identiteit duidelijk niet altijd aangevoeld.» Jambon «Een groot staatsman heet ooit gezegd: `You can lead a horse to water, but you can't make him drink.'» Geens (schalks) «Een paard zou ik nooit naar de Noordzee brengen: zeewater is niet te drinken.» Jambon «We doen heel wat. Ik ben vorig jaar naar de uitreiking van de Diwan Awards getrokken: zeg maar de Oscars van de Belgisch-Marokkaanse gemeenschap. Daar waren 1.500 mensen bijeen in een enorm positieve, dankbare sfeer: `We krijgen alle kansen, we moeten ze gríjpen.' Er zijn akkefietjes geweest en ook grotere feiten, maar die worden altijd uitvergroot ten nadele van de positieve boodschap: er bestaan voorbeelden van perfect gelukte integratie.»

HUMO Op 15 januari werd bij een reeks politieacties, over het hele land maar vooral in Verviers, een terreurnetwerk opgerold. Gedeeltelijk, zou later blijken. Geens «Het is goed opgelost: weliswaar met geweld en doden, maar we hebben geplande aanslagen verijdeld. Verviers hee ons ook alert gemaakt: Ik denk dat we na de aanslag op het Joods museum misschien nog een tikje te gerust waren.»

HUMO Het volk maakte op 15 januari kennis met terroristenbrein Abdelhamid Abaaoud, die toen kon vluchten maar later in Parijs door de politie werd gedood. Kende u hem al? Geens «Ik denk dat de diensten zijn naam al eens genoemd hadden, ja.» Jambon «Ik dacht toen: iemand die vanuit Athene, via tussenpersonen, Verviers hee aangestuurd, voert wellicht nóg cellen aan. » Geens «Je kan radicalisering niet alleen met het Kalifaat en de Apocalyps uitleggen, het heeft ­ zoals gezegd ­ ook te maken met de verhoudingen tussen het Westen en het Midden-Oosten. Een gesprek met de Franse Justitieminister Christiane Taubira hee mijn ogen helemaal geopend: in Frankrijk hee slechts 15 procent van de geradicaliseerden in de gevangenis gezeten, 85 procent zijn gewone mensen, en daarvan zijn 52 procent recent bekeerd. Daar moeten we over nadenken.»

HUMO U zegt dat de diensten goed hebben gewerkt, maar ze sloegen een mal figuur toen ze een opsporingsbericht uitstuurden voor iemand die thuiszat ­ met een enkelband om de voet. Geens (wui ) «Tja. Zowel Jan als ik hebben zaken aangetroffen die niet, euhm, perfect geregeld waren.» Jambon «Dat je denkt: `Hoe is het mogelijk dat onze voorgangers dat niet hebben opgelost?' Maar daar koop je niks mee, het enige wat je kunt doen, is het vastpakken en het binnen een redelijke tijd oplossen.»

HUMO 24 uur na Verviers kondigde u twaalf antiterreurmaatregelen aan: kan zo'n haastplan deugen? Jambon «Die twaalf maatregelen stonden in het regeerakkoord, ze waren al in voorbereiding. Dat is iets anders dan de ach ien maatregelen die we na Parijs hebben aangekondigd.»

HUMO Die waren er ook binnen de 24 uur. Geens «Vier ervan stonden al in het Justitieplan. Wij werken altijd verder.»

HUMO Op 17 januari verschenen para's in het straatbeeld. Een N-VAplannetje. Jambon «Dat heb ik nooit begrepen: het is een capaciteitsmaatregel. Overigens zijn het niet allemaal paracommando's. U moet eens goed naar de mutskes kijken: die met de bruine bare en zijn Ardense jagers. Maar het zijn wel allemaal militairen, dat is waar. Bij terreurniveau drie of vier moet men zich afvragen waarvoor je onze veertigduizend politiemensen het best gebruikt. Als je, zoals na Verviers, driehonderd politiemensen laat patrouilleren, blij een hoop politiewerk liggen, terwijl je ­ ik ga chargeren ­ militairen hebt die anders toch maar op hun bed zouden liggen. Ze zijn getraind, bovendien, want ze hebben in Kabul het vliegveld bewaakt. »

HUMO Ik zie op militairstrategisch vlak weinig overeenkomsten tussen de Meir en Kabul Airport. Jambon «Daarom mogen ze ook alleen statische bewakingsopdrachten doen. Bovendien wordt de Meir door de politie bewaakt: militairen vind je, als het algemene dreigingsniveau op 2 staat, alleen in de Diamantwijk en de Joodse buurt.»

HUMO Eind januari lekte een mail uit van het kabinet van Kris Peeters: Antwerpse CD&V-militanten werden gepord om protest aan te tekenen tegen de para's. Jambon (vouwt armen op zijn buik) «Deze laat ik voor u (lacht).» Geens «Ik wil niet in wellesniettesspelletjes vervallen, maar de commotie hee vooral te maken met de onaangekondigde aankondiging van Bart De Wever, de dag na Verviers: `Morgenvroeg, om zeven uur, staan er militairen in het jodenkwartier.' Dat hee enige turbulenties teweeggebracht. Wij zijn uiteraard niet voor een repressief klimaat, wij willen mensen door overtuiging veranderen, niet met de wapens. Ik denk niet dat we er nog veel woorden moeten aan vuilmaken.»

HUMO Is het een kwestie van temperament: Jan Jambon rolt met de spierballen, Koen Geens zalft bij het leven? Jambon «Elk vogeltje zingt zoals het gebekt is, dat is een feit. Koen is de intellectueel van ons tweeën (lacht), mijn aanpak is misschien meer hands-on.»

FEBRUARI

HUMO Op 11 februari bestempelt de correctionele rechtbank van Antwerpen Sharia4Belgium als een terroristische organisatie, haar leider Fouad Belkacem krijgt 12 jaar cel. Geens «Het bewijs dat Justitie goed kan functioneren: het hee die mensen nog moeten veroordelen op basis van de oude wetgeving. »Zonder te oordelen over het vonnis: het lijkt me een noodzakelijke ingreep. De rechter had duidelijk een klare kijk op de zaken.» Jambon «Wat Koen zegt, is juist: men kan vanalles zeggen over ons land, maar het is in Europa uniek dat zulke mensen in de doos worden gedraaid. En sindsdien is de wet nog verstrengd.»

HUMO Iets totaal anders: op 26 februari sierde N-VAparlementslid Zuhal Demir schaarsgekleed de cover van P-Magazine. Daar ontstond enig rumoer over. Bent u naar de krantenboer gespurt? Geens «Mevrouw Demir is een oud-studente van mij: ik had P-Magazine niet nodig om haar te leren kennen.» Jambon «Ik ben vooral blij dat Zuhal op de cover stond en geen andere parlementair.» Geens «Of wij. Stel u voor.»

MAART

HUMO Op 15 maart trok een vredesmars door Brussel, met u beiden én vertegenwoordigers van alle wereldgodsdiensten op kop. Jambon «Ik vind dat je niemand moet opdragen wat hij of zij moet doen, maar ik denk dat het geen kwaad kan dat overtuigde moslims die meer begrip willen voor hun godsdienst, vaker dan vandaag gebeurt afstand nemen van het moslimterrorisme.»

HUMO U bent allebei ­ neem ik aan ­ gematigde christenen: heeft u afstand genomen van de lutherse christen die een aanslag pleegde op een Amerikaanse abortuskliniek? Geens «Als men mij dat zou vragen, zou ik daar natuurlijk afstand van nemen. Ik geloof sterk dat tolerantie en geweld tegenpolen zijn, en dat kennis en opvoeding broodnodig zijn.»

HUMO Op 18 maart vielen bij een aanslag in Tunis negentien doden, één Belg werd gewond. Diezelfde dag stelde u, mijnheer Geens, uw Justitieplan voor: u wil een rechtvaardiger, sneller en efficiënter rechtssysteem. Maar u krijgt wel minder geld! Geens «Ho, maar voor mij had dat best met méér geld gemogen, hoor. Al dient gezegd dat ik van de regering 240 miljoen euro meer heb gekregen dan voorzien, om facturen uit het verleden te betalen, investeringen te doen en om minder streng te moeten besparen. Het is trouwens meer dan een plan, ik voer het ook uit: ik heb al twee potpourri's door het parlement gehaald.»

HUMO Potpourri's? Geens «Een plat die men ooit aan Napoleon heet voorgeschoteld in Burgos, maar het is ook juridisch jargon: een wet met samengesprokkelde maatregelen die convergeren naar dezelfde doelstelling.» Jambon «Is het ook niet zo'n potje met geurende kruiden en houtsnippers?»

HUMO En pourri is ook gewoon Frans voor `rot'. Geens (wuit) «Het hangt er maar van af hoe men het beschouwt: ik houd het op een traag gegaarde stoofpot met gemengde ingrediënten.»

APRIL

HUMO Op 2 april stapte Steve Stevaert uit het leven. Een tragische afloop van een opmerkelijk leven. Jambon «Ja, maar dat geldt voor iedereen die uit het leven stapt. Het tragische is dat België op dat vlak alle negatieve records breekt.» Geens «Het is ook dramatisch dat men hem als publiek iguur de mogelijkheid heet ontnomen om discreet te sterven. Iedereen moet zelf weten wat hij meent te moeten beslissen, en ik wil op de zaak niet ingaan, maar het was jammer dat het en plein public moest gebeuren, live op televisie.»

HUMO Stevaert zette de stap nadat De Tijd had geschreven dat hij verdacht werd in een verkrachtingszaak. U zou uitzoeken hoe dat de nieuws de journalist had bereikt. Geens «Ik vind dat we ook hier discreet moeten blijven, maar ik heb er met het parket, euhm, indringend over gesproken. Ik begrijp intussen wat er gebeurd is en heb gedaan wat ik moest doen.»

HUMO `Hoe meer sossen in het kanaal springen, hoe beter,' klonk het op Twitter. Ook N-VA-aanhangers waren niet mals. Jambon «U weet hoe wij staan tegenover de socialistische ideologie, maar dat heet niets te maken met de mensen. (Hoofdschuddend) Zulke berichten... De drempel is laag op Twiter.»

HUMO Toen bekend werd dat uw gemeente Brasschaat 250 vluchtelingen zou opvangen, ventileerde één inwoner nostalgie naar een tankdivisie die er ooit gekazerneerd was: `Daar hadden we ze mee kunnen platrijden.' Jambon «Dat is van dezelfde orde. Ik bespaar u welke mails ik toen gekregen heb. » Geens «`Proiciat, Jan, doe zo voort.'» Jambon «Die ook, die ook.»

HUMO Op 23 april werd `De wet tot verbetering van de werkgelegenheid' gestemd. Tikje eufemistisch: het betrof hier de bittere pil genaamd `indexsprong'. Geens «Het had ook kunnen zijn: `Wet houdende diverse bepalingen ter verbetering van het economische klimaat', maar degene die de wet heet geschreven, heeft er anders over beslist.»

MEI

HUMO Op 2 mei barstten rellen uit in de Amerikaanse stad Baltimore, na eerder politiegeweld. Ook bij ons viel in 2015 meer politiegeweld dan gewoonlijk te noteren.

Jambon «Er zijn een aantal interventies geweest waar geweld is begaan door een politieman of -vrouw. Valt dat per se onder de noemer `politiegeweld'? Ik weet het niet: de politie operereert in moeilijke omstandigheden, af en toe slaan bij iemand de stoppen door. Dat wordt onderzocht en de nodige sancties worden genomen.» Geens «Dat de Amerikaanse samenleving zo gewelddadig is, komt niet in het bijzonder door raciale spanningen, maar doordat wapenbezit er cultureel ingebakken is. Voor president Obama is dat geweldig ontmoedigend: het aantal doden door politiegeweld is in vergelijking met Europa schandelijk hoog.»

HUMO In Antwerpen werd een hysterisch meisje in een instelling `geneutraliseerd' met een rubberkogel, eerder werd een jonge moslim die een grapje tweette gearresteerd door zwaarbewapende agenten. Jambon «Dat meisje stond met glasscherven in de hand klaar om zichzelf en anderen te verwonden. Ik stel vast dat dat niet gebeurd is en dat ze zelf al bij al met weinig schade is weggekomen. Wat die tweet betret: wat als het géén grapje was?»

HUMO Het wás een grapje, dat kon iedereen lezen. Jambon «Ik vind dat luxevragen. De andere vraag is veel pertinenter, als het toch is fout gelopen: `Hadden we niet meer moeten doen?'»

HUMO Meneer Geens, uw schoonzoon is moslim en Afrikaan: is hij al met racial profiling geconfronteerd? Geens «Dat zou u hem zelf moeten vragen, maar als hij de VS binnen moet, is hij méér dan een paar uur zoet.»

HUMO Op 30 mei won Humo-journalist Mark Schaevers de Gouden Boekenuil met `Orgelman'. Geens «Nog niet gelezen, maar op een literatuuravond in de Vooruit hoorde ik er veel lof over.» Jambon «Als ik ergens beschaamd over ben, dan wel over het beperkte aantal boeken dat ik lees, toch als ze niet over mijn vakgebied gaan. Lezen doe ik op vakantie, maar zelfs dan blijf ik bij de non-ictie hangen. `De Jihadkaravaan' van Montasser is mij het meest van al bijgebleven: het heet me voor een stuk geholpen om het radicaliseringsproces van jongeren te doorgronden.» Geens «Ik zou u `Een heel leven' willen aanraden, een dunne novelle van de Duitse auteur Robert Seethaler over een zeer eenvoudige Oostenrijker die als wees en hinkepoot een simpel leven in de bergen leidt, enkel onderbroken door de Wereldoorlog en een Russisch concentratiekamp. Eén van de mooiste boekjes die ik ooit heb gelezen.»

JUNI

HUMO Op 4 juni kondigde de Hongaarse premier Viktor Orbán aan dat hij een muur ging bouwen om vluchtelingen buiten te houden. In Moeskroen werd er ook één opgetrokken, om woonwagenbewoners af te zonderen. Men zou in 2015 niet verwachten dat problemen nog worden opgelost met muren. Geens «Ik keur de woorden van Orbán niet goed, maar ik begrijp de problemen van de grenslanden van de Unie. Europa moet de nodige fondsen verschafen om de vluchtelingenstroom oordeelkundig te kanaliseren. Misschien spreek ik voor mijn beurt, maar wij zouden die stroom evenmin aankunnen. Ik erken de symboliek van een muur, maar in een volwassen Europa zou men verwachten dat alles voorzien is, financieel en logistiek, voor grenslanden als Italië en Griekenland.» Jambon «Excuus: er is een verschil. Voor de Griekse minister van Binnenlandse Zaken zijn open grenzen een beleidslijn, en dán hebben we een probleem. Maar goed: zelfs als Griekenland de meest performante staat van Europa was, dan was het nog moeilijk geweest, met hun kustlijn en al die eilanden.»

HUMO Op 7 juni werd een Saoedische blogger veroordeeld tot 1.000 zweepslagen. We vonden dat moreel verwerpelijk, maar tegelijk staan we te springen als de Saoedi's een paar miljard in de Antwerpse haven willen pompen. Jambon «Wie zijn `dé Saoedi's'? Een staat die zo haar weten denkt te moeten handhaven, en de bedrijven die er gevestigd zijn: dat zijn twee verschillende dingen. Als we die lijn consequent doortrekken, moeten we ook naar landen zoals China durven te kijken. Het is een genuanceerde discussie, die verder moet gaan dan: `We leggen alles stil.'»

HUMO Bij Iran hebben we dat wél gedaan. Jambon «Dat is iets anders. Dat ging toen over de expliciete steun aan terroristen. Hier gaat het over zweepslagen, handen die afgehakt worden. Dat is verwerpelijk, maar het is niet hetzelfde als terrorisme.»

HUMO Van bepaalde figuren en families uit Qatar en Saoedie-Arabië weten we dat ze het terrorisme steunen. Jambon «Nogmaals: moet je daarom al hun bedrijven over dezelfde kam scheren? »

JULI

HUMO Op 8 juli ontzetten Belgische vrijwilligers 244 christelijke vluchtelingen uit Aleppo. Is het kies om zo selectief te redden? Jambon «De situatie van die christenen was schrijnend: ze werden écht geviseerd.» HUMO Alevieten, sjiieten, Jezidi en Koerden: ze worden allemaal geviseerd. Jambon «We hebben die mensen kunnen redden en ze zijn ons zeer dankbaar. In de opvang van de vluchtelingen zijn we níét selectief.» Geens «Als men mensen redt, is dat genereus op zích. Een arts doet tijdens een veldslag aan batleield emergency care: hij behandelt wie het meeste kans maakt op overleven. Dat is hard, maar hij kan niet iedereen helpen. Het lijkt me beter om de mensen het recht niet te ontzeggen om te redden wie ze zélf in aanmerking nemen.»

HUMO Vanwege haar koelbloedige optreden tijdens de vluchtelingencrisis werd Angela Merkel later op het jaar door Time Magazine uitgeroepen tot figuur van het jaar. Terecht? Geens «Voluit: `Ja.' » Jambon «Ik vind `Wir schafen das' geen verstandige aanpak. We kunnen het niet onbeperkt schafen. Op een gegeven moment is de maat vol.» Geens «Ik vind het een mooie blijk van moreel leiderschap. Duitsland had ook tijdens de monetaire crisis al gezegd: `Wir schafen das.' Godzijdank, voor de rest van Europa.»

HUMO De vluchtelingencrisis kreeg begin september helaas ook een gezicht: dat van Aylan, de onfortuinlijke peuter die op een Turks strand aanspoelde. Heeft dat beeld u geraakt? Geens «Een kind in nood raakt altíjd, net als oude mensen: ze zijn weerloos.» Jambon «Toon mij de mens die daar niet door geraakt is. Maar het is niet omdat een foto je raakt, dat je de ratio moet loslaten: dat zijn twee verschillende dingen. »

HUMO Uw partijgenoot Theo Francken, verantwoordelijk voor asiel, gaf soms een ontredderde indruk maar heeft intussen wel duizenden vluchtelingen ondergebracht in opvangcentra. Dat kwam hem zelfs op een doodsdbedreiging te staan. Bent u de voorbije maanden met de dood bedreigd? Jambon (wuit) «Op een bepaald moment is er `s een onnozel brieje binnengekomen. Dan word ik `op niveau 2' gezet.» Geens «Ja! Ik ook. Dan komt de politie langs.» Jambon «Zo'n tiep die mij iets wil aandoen kan dan achter de hoek staan wachten tot de politie weer weg is. Goed, ik denkdat ik anders zou praten wanneer er concrete bedreigingen worden geuit tegen mijn gezin.»

AUGUSTUS

HUMO Begin augustus brakenige hysterie los nadat de Amerikaanse tandarts Walter Palmer de befaamde Zimbabwaanse leeuw Cecil had afgeknald. Jaagt u weleens op groot wild tijdens uw vakantie? Geens «Ik ben in Noorwegen en Zweden geweest. Gaan wandelen, en gaan kijken. De Lofoten, waar de kabeljauw zwemt: prachtig. En Stockholm is één van de mooiste steden ter wereld.» Jambon «Ik ben twee weken in Italië geweest. Op de terugweg heb ik in Zuid-Duitsland voor het eerst sinds lang nog `s een bergwandeling gemaakt: dat viel enorm tegen, moet ik zeggen, ik moet iets aan mijn conditie doen.»

SEPTEMBER

HUMO Op 15 september schreven de kranten dat het BMI van uw mannelijke agenten aan de hoge kant is. Jambon (haalt de schouders op) «Het mijne dus ook.»

HUMO Is dat dan geen probleem? Jambon «Er zijn verschillende politietaken. Iemand van 150 kilo past niet in een interventieteam, maar voor een wijkagent kan dat misschien geen kwaad. Laat ik het zo stellen: het gewicht van mijn agenten is mogelijk één van de problemen die opgelost moeten worden, maar niet het prangendste van allemaal.» HUMO Op 22 september ventileerde Bart De Wever een verlangen om de Conventie van Genève, het vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties, te herschrijven. Jambon «Niemand stelt de doelen van de Conventie in vraag, ook Bart De Wever niet, maar ze is begin jaren 50 geschreven, in de omstandigheden die er toen heersten. De wereld steekt vandaag anders ineen: misschien moet je het met de bril van 2015 lichtjes anders lezen.» Geens «Ik denk dat we de Conventie moeten lezen als een plicht om mensen die vluchten voor de oorlog te helpen. Het is gemakkelijk om na de feiten te spreken, maar laten we niet vergeten hoe het joden is vergaan in de jaren 30. De Engelssprekende landen hadden in Evian het leven van twee miljoen mensen kunnen redden als ze waren overeengekomen. Vijhonderd miljoen Europeanen kunnen gerust twee miljoen vluchtelingen aan. Alleen moeten we onderling afspraken maken: dat is onze zwakte, en u ziet waartoe het geleid heet in de jaren 30. Het jodenvraagstuk is een reminder: laten we genereus zijn.» Jambon «Door iets met het jodenvraagstuk te vergelijken maak je het wel héél gevoelig.»

Geens «Jamaar, wie begint er altijd zélf over de joden?» Jambon «Ik niet.» Geens «Ik ken iemand van uw partij die dat wel doet.»

HUMO Op 27 september was het 30 jaar geleden dat de Bende van Nijvel holdups pleegde in Overijse en Eigenbrakel. Geens «Toen was het gevaar nog dichterbij: in onze warenhuizen. Ik woonde in Leuven-stad, en net buiten het centrum lagen een Colruyt en een Delhaize met parking: daar kon bij wijze van spreken élke vrijdagavond iets gebeuren. Het is lang geleden, maar ik was toen een ijverige echtgenoot, en ik had geleerd om op zaterdagochtend naar het warenhuis te gaan in plaats van op vrijdagavond.» HUMO Bent u de afgelopen weken bang geweest? Geens «Nee, omdat angst voor mij iets heel fysiek is, en ik ben nog niet met geweld geconfronteerd. Ik probeer niet bang te zijn, want het lost niets op, integendeel: het verlamt. Ik had ook vertrouwen in onze diensten, al heb ik altijd gezegd, wanneer men het mij H&M RECLAMECAMPAGNE vroeg, dat totale veiligheid een illusie is.»

HUMO Op 28 september lanceerde winkelketen H&M een reclamecampagne met een gesluierde moslima: een doorbraak? Geens «Natuurlijk, ook al weet ik niet of de betrokken religie er zeer blij mee is. Ik vind een hoofddoek heel mooi, als het op de juiste manier gedragen wordt. Soms zou ik mezelf graag versluieren. Om mooier te zijn, weliswaar, want soms is iets mooier als het versluierd is (lacht).»

NOVEMBER

HUMO We slaan oktober over en belanden pal op 13 november. Waar was u toen het nieuws over de aanslagen in Parijs binnenrolde? Geens «Op restaurant.» Jambon «Ik ook. Maar niet hetzelfde. Het smaakte ­ tot de berichten kwamen.» Geens «Tussen halftien en tien, als ik me niet vergis. Toen er sprake was van achttien slachtofers, wisten we dat het ernstig was, en dan moest de Bataclan nog komen.» HUMO Het kompas van de politie wees onmiddellijk richting Molenbeek. Jambon «We wisten dat het risico bestond: we leveren per capita de meeste jihadstrijders. Als `die mannen' buitenkomen, kan er iets gebeuren. » Geens «Het is duidelijk dat er in Brussel iets schort aan het lokale integratiebeleid. Het moet beter: zowel repressief als preventief. Dat hebben ze nu begrepen, dat was de positieve noot, naast al het negatieve: het was een wake-upcall.»

HUMO De aanslag op Charlie Hebdo en de politieactie in Verviers waren ook wakeupcalls. Er werden toen dure eden gezworen over informatie-uitwisseling en samenwerking. Dat bleek nog altijd niet goed geregeld. Jambon «Uit wat bleek dat dan?»

HUMO De voortvluchtige Salah Abdeslam werd tegengehouden door de politie, toonde zijn eigen identiteitskaart en kon toch verder rijden. Jambon «Dat heet niets te maken met de bereidheid om informatie uit te wisselen. Dat heet te maken met de chronologie van de feiten.» Geens «Op het moment dat hij in Cambrai werd tegengehouden, stond hij geseind als categorie 5, wat betekende dat hij ­ ook als hij bijvoorbeeld de Schengenzone was binnengekomen ­ discreet gecontroleerd moest worden: `Deze man is gepasseerd.' Op het ogenblik van de controle wist men nog niet dat hij had geparticipeerd in Parijs.»

HUMO Didier Reynders heeft met zoveel woorden toegegeven dat er een probleem is: `Er bestaat een rijke traditie om informatie niet te delen.' Jambon «Een jaar geleden kwam 80 procent van alle informatie van Europol uit viér lidstaten: die tijd is gedaan. De Franse minister van Binnenlandse Zaken Bernard Cazeneuve heet me de zondag na de aanval gezegd: `Gelukkig werken we zo goed samen.'» Geens «Het is zoals met de banken: het is een sector die leet van geheimhouding. Informatie wordt wel gedeeld, maar het blijt voor die mensen in zekere zin tegennatuurlijk. Het is een moeilijk proces.»

HUMO Een week na de aanslagen in Parijs gingen ook bij ons alle terreuralarmen loeien. Brussel ging in lock-down. Er werd bovendien warrig gecommuniceerd, wat de indruk wekte dat men de situatie niet onder controle had. Jambon (afgemeten) «Los van wat de pers zegt of interpreteert: waar en wanneer heet de regering tegenstrijdig gecommuniceerd?» HUMO Berichten over voortvluchtigen die in een kast ontsnappen, wekken de indruk van een vaudeville.

Jambon «Nog `s: wie creëert die indruk? » Geens «In zo'n situatie heb je de keuze: ofwel organiseer je een informatiestop, ofwel probeer je ordentelijk, spaarzaam en constructief duidelijk te maken wat er gebeurt. Ik denk dat we in die tweede optie consequent zijn geweest.»

HUMO Om het blazoen van België op te poetsen ging Didier Reynders interviews geven aan de internationale pers. Wanneer een ABCjournalist zijn interview nadien samenvatte in een tweet ­ `Ongeveer 10 verdachten, zwaar bewapend' ­ zei Reynders meteen: `Mijn woorden zijn uit de context gerukt.' Jambon «Ik heb van Didier begrepen dat hij het zo niet gezegd heet, maar bon: ik was er niet bij. »

HUMO Ik heb het interview drie keer bekeken: Reynders kwam zélf aanzetten met kalasjnikovs en suggesties over `10 à 20 mensen'. Jambon «Wat het binnenland betret, hebben wij twee samen met Charles gecommuniceerd: ik daag u nog `s uit om tegenstrijdige berichten te vinden. Iets anders zijn de interpretaties, de ballonnetjes die worden opgelaten. Zo creëer je canards die je niet onder controle krijgt.» Geens «Er is te veel sensatiezucht, en dat Belgen van nature gemakkelijk naar binnen plooien, helpt ook niet. Ik hou niet van zwartepieten, ga niet van anderen zeggen dat het niet goed is, maar men moet dat ook niet te snel van ons zeggen. We doen onder de omstandigheden ons uiterste best. »

HUMO In Amerikaanse politiefilms geldt het cliché dat een voortvluchtige ideaal binnen de 24 uur gesnapt wordt, na 72 uur wordt het penibel, na een week quasi onmogelijk. Gaan we Salah Abdeslam nog pakken? Jambon «Wat voor rare een vraag is dat? De juiste vraag is: `Wilt ge hem pakken?' Het antwoord is volmondig `Ja.'»

DECEMBER

HUMO Mijnheer Geens, op

17 december verleende u in naam van de koning gratie aan een aantal veroordeelden. Uw voorgangers hadden komaf gemaakt met die gewoonte: heeft u de regel opgevist uit overtuiging? Geens «Ik geloof dat een rechtsysteem die soupape nodig heet voor sommige gevallen. Er zit bijvoorbeeld iemand tussen die een lichte werkstraf had gekregen, die gewetensvol wilde uitvoeren maar intussen een miskraam had gekregen. Iemand anders was op een parking met de wagen tegen een andere gebotst en doorgereden. Hij kreeg een rijverbod, maar moet nu naar de nierdialyse. Zulke gevallen lijken mij in aanmerking te komen voor gratie: doodrijders en plegers van zware misdrijven vanzelfsprekend niet. Dat neemt niet weg dat je het op een andere manier zou kunnen oplossen, zonder tussenkomst van de koning en de bevoegde minister.»

HUMO Uw partij was in het verleden tegen dat soort genade, mijnheer Jambon. Jambon «Als de minister van Justitie een N-VA'er was geweest, dan zou het waarschijnlijk niet gebeurd zijn.»

HUMO Omwille van de rol van de Koning? Jambon «Wij willen een louter protocollaire rol voor de koning, maar in dit geval, nu ik Koen de dossiers hoor toelichten, denk ik: `Tja. Oké.' Leve de mensen van goede wil.»

HUMO Op 22 december legde u een cadeautje onder de kerstboom: uw politieplan. Het heeft lang op zich laten wachten. Jambon «Vindt u dat? Bij zulke hervormingen ga je nooit over één nacht ijs, maar het debat over de kerntaken van de politie wordt al vijtien jaar gevoerd. Deze regering is er in één jaar uit geraakt: dat lijkt me niet slecht.»

HUMO Mogen we beleefd suggereren dat het geen omwenteling betreft? Jambon «Als we erin slagen om 2.500 mensen meer op het terrein te brengen bínnen de bestaande budgetvorken, én de werkprocessen naar het niveau van de 21ste eeuw te tillen, dan lijkt me dat ingrijpend genoeg.»

HUMO U brengt meer blauw op straat door interne verschuivingen, door politietaken uit te besteden aan de privé-sector en door de transfer van ­ daar heb je ze weer ­ militairen. Gaan die ook alcoholcontroles uitvoeren? Daarvoor komt de politie volk te kort. Jambon «De bedoeling is dat de échte politietaken gebeuren door échte politiemensen. De BOB-controles lijken me een essentiële politietaak.»

HUMO De eerste resultaten van de BOB-controles waren slecht, wat de provinciegouverneurs uit hun winterslaap wekte: ze roepen luid om nultolerantie. Jambon «Ik begrijp dat niet goed. Nu blijkt dat meer en meer mensen zich niet houden aan de grens van 0,5 promille, zouden we ons beter focussen op díé grens en de controles opdrijven. Nadien kunnen we over 0 promille spreken. Maar dan moet ik eerst bewijs zien dat je na één pintje bier een gevaar op de weg bent. Wij gaan niet álle feestjes verbrodden, hè (lacht).»