Wie van geslacht wil veranderen, kan dat binnenkort via puur administratieve weg. Medische ingrepen zijn niet langer verplicht. "Maar het zet de deur voor misbruik niet open", verzekert staatssecretaris Elke Sleurs.
IS EEN NIEUWE WET NODIG?
Absoluut. Volgens de huidige 'Wet betreffende de transseksualiteit' uit 2007 moet je je laten steriliseren en een geslachtsingreep ondergaan vooraleer je officieel een ander geslacht krijgt. Maar dat is in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. "De huidige wetgeving is compleet absurd", zegt Jeroen Borghs van belangenvereniging Çavaria. "Er is absoluut geen link tussen transgenderisme en een medische ingreep. Het gaat erover dat iemand zich niet thuisvoelt in de genderidentiteit waarin hij of zij opgroeide. Hoe die daar verandering in brengt, kiest ieder voor zich." Staatssecretaris voor Gelijke Kansen Elke Sleurs (N-VA) en minister van Justitie Koen Geens (CD&V) gaan in hun wetsontwerp, dat vandaag op tafel ligt in de ministerraad, dan ook uit van zelfbeschikkingsrecht.
HOE VERLOOPT DE NIEUWE PROCEDURE?
Stel dat je op papier een man bent, maar liever vrouw wil zijn. Dan kan je vanaf midden 2018 - de streefdatum voor de nieuwe wet -bij de burgerlijke stand in je gemeentehuis een verklaring indienen. Daarin vertel je dat je er al een hele tijd van overtuigd bent dat je geslacht niet overeenkomt met je innerlijk beleefde genderidentiteit en dat je dat administratief en juridisch wil wijzigen. De ambtenaar bij wie je dat doet, moet je daarbij uitleg geven over de gevolgen en procedure, en een informatiebrochure geven. Hij licht ook de procureur des Konings in, die drie maanden tijd heeft om een advies uit te brengen op basis van je verklaring. Bij een weigering kan je beroep aantekenen bij de familierechtbank. Na je eerste aangifte moet je bij een transgenderorganisatie langsgaan. Die zal geen oordeel vellen, maar je enkel informeren over de gevolgen van je beslissing. Met een attest dat bewijst dat je die info gekregen hebt, kan je vervolgens terugkeren naar de burgerlijke stand, die je geboorteakte aanpast. Je naam kan je ook wijzigen. 16- en 17-jarigen kunnen dezelfde procedure volgen, al hebben zij ook een verklaring van een psychiater nodig. Vanaf 12 jaar kan je onder begeleiding van een ouder je voornaam laten aanpassen.
IS DIT NIET TE MAKKELIJK?
Eén geschreven verklaring en één infogesprek: meer heb je binnenkort niet nodig om van geslacht te veranderen. Nochtans pleitte CD&V in het verleden voor een begeleidend 'genderteam', dat transgenders volledig informeert over de juridische, sociale en psychologische gevolgen van een geslachtsverandering. "De rol van de transgenderorganisaties is daarmee vergelijkbaar", zegt minister Geens. "Zij zullen informatie verschaffen over de verschillende gevolgen die de verandering met zich meebrengt. De betrokkene moet het belang van zijn beslissing ten volle beseffen."
Een psychiater wordt daar niet bij betrokken. Staatssecretaris Sleurs: "Het is net de bedoeling om transgenderisme uit de medische sfeer te halen. Het is geen ziekte." Geens voegt er nog aan toe dat grappenmakers of personen met slechte bedoelingen geen kans maken. "De procureur des Konings waakt erover dat de geslachtswijziging niet misbruikt wordt door iemand die bijvoorbeeld aan een schuldeiser wil ontsnappen."
WAT ALS JE SPIJT KRIJGT?
Terugkeren naar je oorspronkelijk geslacht wordt mogelijk. "Maar een familierechtbank zal dat enkel onder uitzonderlijke omstandigheden toestaan, als je bijvoorbeeld niet overweg kan met de reacties uit je omgeving", aldus Geens. De terugkeerprocedure wordt moeilijker dan de oorspronkelijke, net om misbruik en flauwe grappen te ontmoedigen.
IS ONS LAND EEN VOORLOPER?
Steeds meer Europese landen gaan het voorbeeld van Verenigd Koninkrijk achterna, dat in 2005 een pioniersrol vertolkte. De voorbije drie jaar zijn Malta, Denemarken, Ierland en onlangs nog Noorwegen gevolgd.
BRECHT HERMAN